«Καπνός & Προσφυγιά», 4η και τελευταία Εσπερίδα της Ι.Α.Ε.Δ.Σ.Ε στο Αγρίνιο
Κείμενο και φωτογραφίες Απόστολος Κων. Καρακώστας
Ολοκληρώθηκε με την Εσπερίδα του Σαββάτου 28 Δεκεμβρίου2024 στον Άγιο Κωνσταντίνο Αγρινίου, το πρόγραμμα της «Ιστορικής και Αρχαιολογικής Εταιρείας Δυτικής Στερεάς Ελλάδας» (Ι.Α.Ε.Δ.Σ.Ε), με έδρα το Αγρίνιο.
Το πρόγραμμα ήταν ενταγμένο στο πλαίσιο της πράξης: «Διαχρονική εξέλιξη παραδόσεων και εθιμικών δρώμενων στον αγροτικό χώρο της Αιτωλοακαρνανίας» του προγράμματος LEADER της Τριχωνίδα Α.Ε., Αναπτυξιακής Ανώνυμης Εταιρείας Ο.Τ.Α., του προγράμματος Αγροτικής Ανάπτυξης 2014-2020.
Το θέμα της Εσπερίδας ήταν «Καπνός και Προσφυγιά: Η σημασία τους στη Διαμόρφωση του Οικονομικού και Πολιτιστικού Περιβάλλοντος της Αιτωλοακαρνανίας».
Η μεγάλη αίθουσα του παλιού Δημοτικού Σχολείου στον Άγιο Κωνσταντίνο γέμισε από κατοίκους της πόλης του Αγρινίου που ενδιαφέρθηκαν να παρακολουθήσουν τις σπουδαίες εισηγήσεις των επιστημόνων που συμμετείχαν.
Οι 40 επιπλέον καρέκλες που προστέθηκαν δεν έλυσαν το πρόβλημα, πολλοί παρακολούθησαν τους ομιλητές όρθιοι.
Συντονίστρια της εκδήλωσης ήταν η Φιλόλογος κυρία Κωνσταντία Ν. Ζαφείρη η οποία ευχήθηκε τα «Χρόνια Πολλά» λόγω των εορτάσιμων ημερών και πρόσθεσε τα παρακάτω:
«Ίσως να δημιουργήθηκε κάποιος προβληματισμός σχετικά με την επικαιρότητα του θέματος «Καπνός και προσφυγιά» εν μέσω εορτών Χριστουγέννων και Πρωτοχρονιάς.
Τα θέματα πάντως που αφορούν την ανθρώπινη ιστορική, κοινωνική και πολιτισμική εμπειρία είναι πάντα επίκαιρα.
Ας αφιερώσουμε λοιπόν την εσπερίδα μας στα Χριστούγεννα του 1922 και ας αναλογιστούμε πως οι Μικρασιάτες πρόσφυγες βίωναν τις γιορτινές ημέρες κατά τα πρώρα χρόνια της προσφυγιάς, έχοντας νωπές στη μνήμη τους τις τραγικές εικόνες του διωγμού, της βίας και του θανάτου, ανάμεσα στους καπνούς των πυρπολημένων σπιτιών της αλησμόνητης Πατρίδας.
Πως να γιορτάσουν αυτοί οι ξεριζωμένοι, που αρχικά ήταν ανεπιθύμητοι από τους ντόπιους ομοεθνείς ομόγλωσσους και ομόθρησκους συνανθρώπους, στη μητέρα Πατρίδα;
Με το πέρασμα του χρόνου όμως αυτοί οι ταλαιπωρημένοι, με τη βαθιά νοσταλγία της χαμένης πατρίδας κατάφεραν να συνεχίσουν με αξιοπρέπεια και δημιουργικότητα τη ζωή τους και να γίνουν φορείς ανάπτυξης και πολιτισμού στη νέα τους Πατρίδα, την Πατρίδα όλων μας.
Και επιτέλους να γιορτάσουν!
Τους χρωστάμε πολλά και γι’ αυτούς θα μιλήσουν απόψε οι εξαίρετοι ομιλητές μας».
Η συντονίστρια κάλεσε στο βήμα των ομιλητών τον Πρόεδρο της Ιστορικής & Αρχαιολογικής Εταιρείας Δυτικής Στερεάς Ελλάδας αρχαιολόγο κύριο Γεώργιο Σταμάτη.
Ο κύριος Σταμάτης καλωσόρισε το πολυπληθές κοινό με τα λόγια:
«Αγαπητά μέλη και φίλοι της Ιστορικής και Αρχαιολογικής Εταιρείας Δυτικής Στερεάς Ελλάδας, εκπρόσωποι πολιτιστικών συλλόγων και φορέων, επίσημοι προσκεκλημένοι, αγαπητές κυρίες και κύριοι, Χρόνια Πολλά.
Με τη σημερινή εσπερίδα ολοκληρώνεται ένας κύκλος τεσσάρων θεματικών ημερίδων που ξεκίνησαν πριν ακριβώς τέσσερα χρόνια από τη Δογρή Τριχωνίδας, στο πλαίσιο εγκεκριμένης πρότασης της Εταιρείας μας στο τοπικό πρόγραμμα Leader του Προγράμματος Αγροτικής Ανάπτυξης 2014-2020 με γενικό τίτλο «Διαχρονική εξέλιξη παραδόσεων και εθιμικών δρώμενων στον αγροτικό χώρο της Αιτωλοακαρνανίας». Εμπνευστές αυτής της ιδέας ήταν ο αείμνηστος προκάτοχός μου Νικόλαος Σκιαδάς και ο κος Ηλίας Ντζάνης, πρώην Προϊστάμενος του Καπνικού Σταθμού Έρευνας Αγρινίου, και ένας από τους ομιλητές της σημερινής μας εκδήλωσης, οι οποίοι αφιέρωσαν πολύτιμο προσωπικό χρόνο και μεράκι για την κατάθεση της πρότασης της Εταιρείας μας προς ένταξη στο τοπικό πρόγραμμα Leader του Προγράμματος Αγροτικής Ανάπτυξης 2014-2020 της Τριχωνίδα Α.Ε., Ανώνυμη Αναπτυξιακή Εταιρεία Ο.Τ.Α., το οποίο συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση και το Ελληνικό Δημόσιο».
Ο Πρόεδρος της Αρχαιολογικής Εταιρείας έκανε σύντομη αναδρομή στις 3 προηγούμενες ημερίδες που έγιναν στα πλαίσια του προγράμματος, στις οποίες συμμετείχαν περισσότεροι από 24 καταξιωμένοι ερευνητές με εμπεριστατωμένες εισηγήσεις.
Μίλησε για τα 50 χρόνια που συμπληρώθηκαν το τρέχον έτος από την ίδρυση της Αρχαιολογικής Εταιρείας και για πολλά άλλα.
(Ο πλήρης χαιρετισμός του κυρίου Σταμάτη ακολουθεί στο τέλος του κειμένου).
Η κυρία Ζαφείρη ακολούθως έδωσε τον λόγο στην πρώτη εισηγήτρια της βραδιάς, την κυρία Μαρία Μπακαδήμα, η οποία διετέλεσε Προϊσταμένη του τμήματος των Γενικών Αρχείων του Κράτους στην Αιτωλοακαρνανία, (Μεσολόγγι). Το θέμα της κυρίας Μπακαδήμα ήταν: «Η εγκατάσταση αστών προσφύγων στο Αγρίνιο μέσα από το Στεγαστικό Αρχείο της Κοινωνικής Πρόνοιας Αιτωλοακαρνανίας».
Η κυρία Μπακαδήμα «σκάλισε» επιμελώς αρχεία ενός αιώνα και επέλεξε τα πιο αντιπροσωπευτικά ντοκουμέντα που πιστοποιούσαν Μικρασιάτες πρόσφυγες, τα μέλη των οικογένειών τους, τα περουσιακά τους στοιχεία, τα οικόπεδα, τα σπίτια, τα δάνεια και πολλές άλλες λεπτομέρειες που τα πρώτα χρόνια με μεγάλη δυσκολία διαπραγματεύονταν οι ξεριζωμένοι με ένα νωθρό και πολλές φορές αδιάφορο κρατικό σύστημα…
Συγκεκριμένα μίλησε για τους «55» φακέλους του Αγρινίου, που περιέχουν Ατομικούς φακέλους προσφύγων, Σχεδιαγράμματα, Πίνακες, Πρακτικά Νομαρχιακού Συμβουλίου, Φακέλους κοινόχρηστων χώρων, πλατεία-εκκλησία-σχολείο-κοινοτικό κατάστημα, Φακέλους απαλλοτριώσεων, Παραχωρητήρια, Δελτία απογραφής, Φακέλους «μη αποκαταστηθέντων»-επ’ ενοικίω ή συστεγασμένων οικογενειών, Προγραμμάτων αυτοστέγασης, Φακέλους νεώτερων προσφύγων, Γηγενών αστέγων, Ακατάλληλων οικοπέδων, Ενστάσεων, Αυθαιρέτων καταλήψεων, Αλληλογραφία με προσφυγικές οικογένειες, Διοικητική αλληλογραφία, Εγκυκλίους, Νομοθεσία, Στατιστικά στοιχεία, Βιβλία καταγραφής προσφύγων, Παραχωρήσεων, Δανείων και τόσα άλλα…
Αντιπροσωπευτικά δείγματα όλων των παραπάνω φωτογράφησε η κυρία Μπακαδήμα και τα πρόβαλε μέσω υπολογιστή σε μεγάλη οθόνη.
Η ομιλία της έφερε στο προσκήνιο το μεγάλο δράμα των ξεριζωμένων Μικρασιατών προσφύγων και τις αγωνιώδεις προσπάθειές τους να ενταχθούν στην κοινωνία του Αγρινίου και να ριζώσουν στον όχι και τόσο φιλόξενο χώρο που τους «τακτοποίησε» το Ελληνικό κράτος, όταν ήρθαν.
Η συντονίστρια ευχαρίστησε την κυρία Μπακαδήμα για τις ενδιαφέρουσες πληροφορίες και κάλεσε στο βήμα την κυρία Ανθή Παπαθανασίου, σπουδαία ιστορικό και ακάματη ερευνήτρια.
Η κυρία Παπαθανασίου ανέπτυξε το θέμα της: «Αγρίνιο 1900-1930, σημεία της πορείας του και η εξοικείωση της πόλης με το μεγαλύτερο ειρηνικό επίτευγμα του Νεοελληνικού κράτους, την αφομοίωση των προσφύγων».
Η συντονίστρια ευχαρίστησε την κυρία Παπαθανασίου για την ιστορική ξενάγηση στο Αγρίνιο των πρώτων 3ων δεκαετιών του 20ου αιώνα, σε συνάρτηση με την σταδιακή αποδοχή των προσφύγων, που τεκμηριώνεται ως το σημαντικότερο ειρηνικό Νεοελληνικό κρατικό επίτευγμα.
Κάλεσε στο βήμα τον κύριο Ηλία Τζάνη, Γεωπόνο, πρώην Προϊστάμενο του Καπνικού Σταθμού Έρευνας Αγρινίου. Ο οποίος είχε στενή συνεργασία με τον συνάδελφό του, αείμνηστο Νίκο Σκιαδά πρόεδρο της Αρχαιολογικής Εταιρείας.
Το θέμα της ομιλίας του κυρίου Τζάνη ήταν: «Καπνός και Προσφυγιά» που αποτελεί και τον γενικό τίτλο της Εσπερίδας.
Ο ομιλητής κύριος Τζάνης αναφέρθηκε επί μακρόν στην καπνοπαραγωγή της περιοχής του Αγρινίου και γενικότερα της Αιτωλοακαρνανίας. Συνέκρινε την παραγωγή του Αγρινιώτικου κάμπου με άλλες περιοχές της χώρας. Μίλησε για την εξαιρετική ποιότητα και για τους έμπειρους εργαζόμενους σε όλα τα στάδια της επεξεργασίας του καπνού. Τα νούμερα σε στρέμματα καλλιεργήσιμα, σε ποσότητες, σε εξαγώγιμες ποσότητες, σε ποικιλίες και πολλά άλλα ήταν εντυπωσιακά.
Σίγουρα η επιμελής εργασία του την οποία κατέθεσε στην Αρχαιολογική Εταιρεία θα πρέπει να εκδοθεί.
Αυτό θα είναι μία καταγραφή αυθεντική «εκ των έσω» και θα αποτελέσει την αδιαμφισβήτητη βάση μελέτης κάθε μελλοντικού ερευνητή στα θέματα τα σχετιζόμενα με την παραγωγή, το εμπόριο, την ποιότητα του καπνού στο Αγρίνιο, αλλά και το κοινωνικό και οικονομικό υπόβαθρο που διαμορφώθηκε στην ευρύτερη περιοχή χάρις στην καλλιέργεια του.
Η κυρία Κωνσταντία Ζαφείρη ευχαρίστησε τον κύριο Τζάνη για τις «αποκαλύψεις» του για τις τόσες ενδιαφέρουσες πτυχές του θέματος καθώς και για την πολυεδρική του διάσταση.
Τον κύριο Τζάνη ακολούθησε η κυρία Μαρία Ν. Αγγέλη, Φιλόλογος, Δρ. Κοινωνικής Λαογραφίας με παιδαγωγική και Πολιτιστική δράση.
Ανέπτυξε μέσα από την γυναικεία οπτική γωνία το θέμα της που είχε τίτλο: «Γυναίκες πρόσφυγες στα καπνομάγαζα του Αγρινίου».
Η κυρία Αγγέλη μίλησε για τις γυναίκες πρόσφυγες και για τα κοριτσόπουλα που από τα δέκα τους χρόνια συμμετείχαν στις καπνικές εργασίες, κοντά στις μανάδες τους, για να αυξήσουν μερικές δεκάρες το εισόδημα της οικογένειας. Η ομιλία της δεν περιείχε νούμερα, παρά μόνο ταιριαστές λέξεις, που με την γλαφυρή φωνή της και την παλιά προφορά ορισμένων λέξεων έκανε τόσο ζωντανή την περιγραφή της εποχής, που οι γυναίκες πρόσφυγες έπρεπε να τα «βγάλουν πέρα» με κάθε τρόπο, μέσα σε μια κοινωνία που δεν τις συμπαθούσε και τόσο…
Μίλησε η κυρία Αγγέλη με φράσεις όπως: «Εμ εμείς ήμαστανε πιο φτωχοί, εμείς πήγαμε στις αποθήκες…»
Και περιέγραψε τους χώρους της επεξεργασίας, φύλλο-φύλλο του καπνού από τις εργάτριες, που δούλευαν κάτω από την άγρια ματιά του επιστάτη, αναπνέοντας την καρκινογόνο σκόνη…
Η συντονίστρια ευχαρίστησε την κυρία Αγγέλη που παρουσίασε το θέμα της συμμετοχής των προσφύγων γυναικών στις εργασίες καπνοπαραγωγής από κοινωνιολογική και ψυχολογική άποψη.
Ακολούθως στο βήμα ανέβηκε ο κύριος Ιωάννης Νεραντζής, Διδάκτωρ Ιστορικής Γεωγραφίας και επίτιμος Σχολικός Σύμβουλος Φιλολόγων.
Το θέμα της ομιλίας του αφορούσε την καπνεργάτρια πρόσφυγα και είχε τίτλο: «Στην καπνόρριζα κυρά. Στην καπναποθήκη δούλα. Ανταλλαγμένη προσφυγοπούλα».
Ο κύριος Νεραντζής επιμελήθηκε ένα 48σέλιδο άλμπουμ με ανέκδοτες φωτογραφίες της εποχής της Μικρασιατικής καταστροφής και του μεσοπολέμου, σε συνδυασμό με επεξηγηματικά πολύ ενδιαφέροντα κείμενα. Το λεύκωμα το οποίο πρόβαλε και στην οθόνη, περιέχει πέρα από τις φωτογραφίες και χάρτες και σκαναρισμένες σελίδες εφημερίδων πριν περίπου εκατό χρόνια.
Γενικά αναφέρεται στην συγκριτική ιστορία των δρόμων του καπνού και αυτών της Ελληνοπροσφυγιάς…Τους δρόμους του θριάμβου αλλά και της τραγωδίας του 1922…
Οι λέξεις που χρησιμοποιεί «ταρακουνάνε» την ψυχή του ακροατή…
(1204-1914) Μικρασιάτισσες-Πόντιες Ελληνίδες Αρχόντισσες.
(1914-1923) Μικρασιάτισσες & Πόντιες Ελληνίδες αποκεφαλισμένες κρεμασμένες ανάποδα…
(1923-2023) στην Καπνόρριζα κυρά-στην Καπναποθήκη δούλα Ελληνο-Προσφυγοπούλες Δούλες Αιδοιοφόρες Καπνεμπόρων.
Πρόβαλε 32 διαφάνειες, τις περισσότερες τις επεξήγησε, πρόβαλε ακόμα περισσότερα που αξίζει τον κόπο να τα μελετήσει κανείς αφού προμηθευτεί το αξιόλογο ιστορικό λεύκωμα από την Αρχαιολογική Εταιρεία Αγρινίου.
Η κυρία Ζαφείρη τον ευχαρίστησε για τα πάντα εντυπωσιακά του θέματα και την ανάλυσή τους.
Τελευταίος εισηγητής στην εσπερίδα ήταν ο Εκπαιδευτικός στο Ελληνικό Γυμνάσιο-Λύκειο της Νυρεμβέργης στην Γερμανία κύριος Αλέξιος Γ. Κατεφίδης.
Το θέμα της Ομιλίας του ήταν: «Οφρύνειον Δαρδανελλίων 1914-Αγρίνιο Τριχωνίδας 1944» (αγήγηση ζωής, πολέμου, διωγμού, προσφυγιάς, μεσοπολέμου, κατοχής και θανάτου).
Ο κύριος Κατεφίδης έχει καταγωγή από το Οφρύνειο στον Ελλήσποντο και η πρόγονοί του βίωσαν όλη την φρίκη της προσφυγιάς όχι μια φορά αλλά δυο…
Ξεκίνησε την ομιλία του περιγράφοντας τον ειρηνικό τρόπο που ζούσαν για αιώνες οι πρόγονοί του σε ένα χωριό με 1500 Ελληνικές οικογένειες και μόνο 5-6 Τούρκους.
Όλα πήγαιναν καλά μέχρι το 1914 που ο Τουρκικός στρατός τους έδιωξε από τον τόπο τους. Εγκατέλειψαν πίσω τους τα πάντα και με καράβια έφθασαν στην Ελλάδα.
Στην Κεφαλλονιά κύλησαν τέσσερα χρόνια αλλά το 1918 τους μετακίνησαν για το Αγρίνιο…Και από εδώ όμως το 1920 τους μπαρκάρισαν πίσω στα Δαρδανέλια…
Βρήκαν τα σπίτια τους μισογκρεμισμένα, τα επιδιόρθωσαν εργαζόμενοι μικροί μεγάλοι σκληρά, μέχρι που τον Αύγουστο του 1922 τους στοίβαξαν ξανά στα πλοία και τους έβγαλαν στο πέλαγος…
Ξανακατέληξαν στο Αγρίνιο, εκεί στον Άγιο Κωνσταντίνο όπου πέρασαν μια μαρτυρική δεκαετία μέχρι να αποκτήσουν κάποια στοιχειώδη αγαθά…
Μίλησε ακόμα ο κύριος Κατεφίδης για τα χρόνια του πολέμου και την σκληρή κατοχή από τα Γερμανικά στρατεύματα…
Η συντονίστρια ευχαρίστησε τον κύριο Αλέξη Κατεφίδη για την βαθιά συγκίνηση που χάρισε με τον ρεαλιστικό αφηγηματικό χαρακτήρα της ομιλίας του, που παρουσίασε το ανθρώπινο δράμα μιας σύντομης και βασανισμένης ζωής, εν μέσω της Εθνικής περιπέτειας του πρώτου μισού του 20ου αιώνα.
Συγκίνηση και προβληματισμό προκάλεσε η ομιλία του.
Κλείνοντας την εκδήλωση η κυρία Ζαφείρη ευχαρίστησε πάλι όλους τους ομιλητές που άφησαν άριστες εντυπώσεις με τις ενδιαφέρουσες εισηγήσεις τους και την πολύπλευρη παρουσίαση του θέματος της προσφυγιάς σε συνάρτηση με την καλλιέργεια του καπνού στο Αγρίνιο.
Το θέμα της προσφυγιάς-είπε η συντονίστρια-και της αναγκαστικής μετακίνησης των πληθυσμών έχει διαχρονικό και επίκαιρο χαρακτήρα, αφορά Έθνη και λαούς και αποτελεί Ιστορικό στοιχείο της Παγκόσμιας Ανθρώπινης τραγωδίας.
Ευχήθηκε σε όλους καλή Χρονιά να είναι το 2025
Στην εκδήλωση παραβρέθηκαν οι Πρόεδροι των Τοπικών Κοινοτήτων Αγρινίου και Αγίου Κωνσταντίνου κύριοι Κωνσταντίνος Μποκόρος και Γεώργιος Σταύρου, η Αντιδήμαρχος Πολιτισμού και Πρόεδρος του Δη.Πε.Θε. κυρία Μαρία Παπαγεωργίου, ο Πρόεδρος του Λαογραφικού Μουσείου Αγρινίου κύριος Χρήστος Πριόβολος, η Πρόεδρος του Παναιτωλοακαρνανικού Συλλόγου Γυναικών κυρία Λαμπρινή Αντωνάτου, ο πρώην Δήμαρχος Νομάρχης και Βουλευτής κύριος Ιωάννης Βαϊνάς, ο Πρόεδρος του Μουσικού Συλλόγου «Ορφέας» κύριος Θέμης Γαμβρούλης, η εκπαιδευτικός και συγγραφέας κυρία Ειρήνη Τριανταφύλλου, ο δημοσιογράφος Λευτέρης Τυλιγάδας, ο πολιτευόμενος κύριος Παύλος Θεοδωρίδης, πολλοί εκπαιδευτικοί, πολλά μέλη της Αρχαιολογικής Εταιρείας και πολλοί καλεσμένοι στην τελευταία αυτή Εσπερίδα.
Με το πέρας της εκδήλωσης οι κυρίες της Αρχαιολογικής Εταιρείας προσέφεραν ποικίλα εδέσματα αναψυκτικά και νερά σε όλους.
Ευχόμαστε να εκδοθούν τα πρακτικά των τεσσάρων ημερίδων με τους πάνω από 30 εισηγητές που παρουσίασαν τις πολύ ενδιαφέρουσες μελέτες τους για την ζωή στην Αιτωλοακαρνανία στο διάβα των αιώνων.
Στο Αγρίνιο Νιούς μπορείτε να δείτε και τις τρεις προηγούμενες ημερίδες της Αρχαιολογικής Εταιρείας στους παρακάτω συνδέσμους:
https://www.agrinionews.gr/epitychia-pragmatopoiithike-imerida-tis-i-a-e-d-s-e-sti-gavaloy/
https://www.agrinionews.gr/endiaferoysa-imerida-tis-istorikis-archaiologikis-etaireias-panaitolio/
Απόστολος Κων. Καρακώστας
----------------------------ο------------------------------
Χαιρετισμός του Προέδρου της Ιστορικής & Αρχαιολογικής Εταιρείας Δυτικής Στερεάς Ελλάδας με έδρα το Αγρίνιο, κ. Γεωργίου Σταμάτη
Αγαπητά μέλη και φίλοι της Ιστορικής και Αρχαιολογικής Εταιρείας Δυτικής Στερεάς Ελλάδας, εκπρόσωποι πολιτιστικών συλλόγων και φορέων, επίσημοι προσκεκλημένοι, αγαπητές κυρίες και κύριοι Χρόνια Πολλά. Με τη σημερινή εσπερίδα ολοκληρώνεται ένας κύκλος τεσσάρων θεματικών ημερίδων που ξεκίνησαν πριν ακριβώς τέσσερα χρόνια από τη Δογρή Τριχωνίδας, στο πλαίσιο εγκεκριμένης πρότασης της Εταιρείας μας στο τοπικό πρόγραμμα Leader του Προγράμματος Αγροτικής Ανάπτυξης 2014-2020 με γενικό τίτλο «Διαχρονική εξέλιξη παραδόσεων και εθιμικών δρώμενων στον αγροτικό χώρο της Αιτωλοακαρνανίας». Εμπνευστές αυτής της ιδέας ήταν ο αείμνηστος προκάτοχός μου Νικόλαος Σκιαδάς και ο κος Ηλίας Ντζάνης, πρώην Προϊστάμενος του Καπνικού Σταθμού Έρευνας Αγρινίου, και ένας από τους ομιλητές της σημερινής μας εκδήλωσης, οι οποίοι αφιέρωσαν πολύτιμο προσωπικό χρόνο και μεράκι για την κατάθεση της πρότασης της Εταιρείας μας προς ένταξη στο τοπικό πρόγραμμα Leader του Προγράμματος Αγροτικής Ανάπτυξης 2014-2020 της Τριχωνίδα Α.Ε., Ανώνυμη Αναπτυξιακή Εταιρεία Ο.Τ.Α., το οποίο συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση και το Ελληνικό Δημόσιο.
Από το 2021 μέχρι και σήμερα έχουν πραγματοποιηθεί τρεις επιτυχημένες ημερίδες, τις οποίες αγκάλιασε ο κόσμος και στις οποίες συμμετείχαν περισσότεροι από 18 καταξιωμένοι ερευνητές που με τις εμπεριστατωμένες εισηγήσεις τους κέντρισαν τον ενδιαφέρον των ακροατών και παρουσίασαν πρωτότυπο υλικό προσωπικής έρευνας και μελέτης σχετικό με τους θεματικούς άξονες της κάθε ημερίδας. Αν, μάλιστα, αναλογιστεί κανείς ότι η πρώτη ημερίδα πραγματοποιήθηκε τον Νοέμβριο του 2021, δηλαδή την περίοδο της πανδημίας του κορωνοϊού, αποτέλεσε πρόκληση και ταυτόχρονα κατόρθωμα της Εταιρείας μας να ολοκληρώσει σήμερα αυτό το πρόγραμμα. Επιτρέψτε μου μόνο επιγραμματικά να αναφερθώ στις θεματικές των προηγούμενων ημερίδων. Η πρώτη στη Δογρή Τριχωνίδας στις 28-11-2021 με θέμα «Διαχρονικές διατροφικές συνήθειες, τροφικά παρασκευάσματα και προϊόντα καθημερινής χρήσης στον αγροτικό χώρο σε συνεργασία με τον Πολιτιστικό – Περιβαλλοντικό – Μορφωτικό Σύλλογο Παντάνασσας «Πυγμαίος ο Τριχώνιος», η δεύτερη στη Γαβαλού Μακρυνείας στις 23-10-2022 με θέμα «Λαϊκή Ιατρική και θεραπευτική και παραδοσιακή κοσμητολογία από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα» σε συνεργασία με τον Προοδευτικό, Εκπολιτιστικό Σύλλογο Αρχαιοφίλων Γαβαλούς «Δημήτριος Μακρής» και η τρίτη στο Παναιτώλιο στις 18-2-2023 με θέμα «Γενέσια, γαμήλια και νεκρικά έθιμα και παραδόσεις στον αγροτικό χώρο της Αιτωλοακαρνανίας από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα» σε συνεργασία με τον Πολιτιστικό Σύλλογο Παναιτωλίου «Χρήστος Καπράλος».
Η Εταιρεία μας πιστή στα ιδεώδη της προβολής και ανάδειξης του πολιτισμού και της τοπικής ιστορίας, προσπάθησε και τα κατάφερε πιστεύω μέσα από τις παραπάνω δράσεις και τις συνέργειες με άλλους πολιτιστικούς συλλόγους με κοινά ενδιαφέροντα να βαδίσει στα χνάρια και στο πνεύμα των ιδρυτών της. Φέτος συμπληρώθηκαν πενήντα χρόνια ζωής για την Ιστορική και Αρχαιολογική Εταιρεία και με κύριο γνώμονα το αίσθημα της ευθύνης προσπαθούμε να κρατάμε ζωντανές τις παραδόσεις του τόπου μας, όπως προβάλλονται και αναδεικνύονται μέσα από τις εισηγήσεις των προσκεκλημένων ομιλητών, όχι μόνο της σημερινής ημερίδας, αλλά και αυτών που προηγήθηκαν. Φιλοδοξούμε μέσα από αυτές τις ημερίδες να φωτιστούν παραδοσιακά εθιμικά δρώμενα που τείνουν να εξαφανιστούν, και να αναδειχθεί η αξία και η σημασία της καταγραφής τους για τις επερχόμενες γενεές.
Το θέμα της σημερινής τελευταίας εσπερίδας της Εταιρείας μας είναι ο Καπνός και η Προσφυγιά και μέσα από τις ομιλίες που θα ακολουθήσουν σκοπός μας είναι να αναδειχθεί η σημασία και η συμβολή τους στη διαμόρφωση του οικονομικού και πολιτιστικού περιβάλλοντος στην Αιτωλοακαρνανία. Όλοι αναγνωρίζουμε τον σπουδαίο ρόλο που έπαιξε η καλλιέργεια του καπνού ως βασική κινητήριος δύναμη της οικονομικής ζωής για την πόλη του Αγρινίου από τα τέλη του 19ου αιώνα και κυρίως μέχρι το πρώτο μισό του 20ου και ταυτόχρονα όλοι αναγνωρίζουμε τη συμβολή των προσφύγων στη διαδικασία αυτή. Οι παλαιότεροι από εσάς έχετε να αφηγηθείτε σε εμάς τους νεότερους ιστορίες από τις εποχές εκείνες που ο καπνός αποτελούσε τη βασική μονάδα ανάπτυξης της τοπικής οικονομίας. Δεν είναι άλλωστε τυχαίο ότι το Αγρίνιο δικαίως έχει χαρακτηριστεί ως η καπνούπολη της Νότιας Ελλάδας, που δεν έχει να ζηλέψει σε ποιότητα καπνών, αλλά και κτηριακές υποδομές τις υπόλοιπες καπνουπόλεις της Κεντρικής και Βόρειας Ελλάδας, όπως είναι ο Βόλος και η Καβάλα, των οποίων οι κάτοικοι ασχολήθηκαν με την καλλιέργεια, επεξεργασία και εμπορία εκλεκτής ποιότητας καπνών.
Από την άλλη, η Συνθήκη της Λωζάννης (24 Ιουλίου 1923) επισφράγισε με οδυνηρό τρόπο τη Μικρασιατική Καταστροφή και, ταυτόχρονα, το τέλος της ελληνικής πολεμικής περιπέτειας που είχε ξεκινήσει με τους Βαλκανικούς πολέμους το 1912. Η Ανατολική Θράκη, η Ιμβρος, η Τένεδος και η ζώνη της Σμύρνης παραχωρήθηκαν στην Τουρκία, ενώ αποφασίστηκε η υποχρεωτική ανταλλαγή πληθυσμών μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας. Η ριζική λύση της ανταλλαγής, παρ’ όλο που προκρίθηκε με στόχο να επιλύσει ένα μακροχρόνιο ζήτημα και να προλάβει νέες εθνικές συγκρούσεις, δημιούργησε ταυτόχρονα δύο νέα ζητήματα: το μειονοτικό και το προσφυγικό. Η επαχθέστερη κληρονομιά της Συνθήκης της Λωζάννης υπήρξε πράγματι η ανάγκη εγκατάστασης και ενσωμάτωσης των ανταλλαχθέντων προσφύγων στο ελληνικό κράτος. Επρόκειτο για μια τεράστια επιχείρηση, για την οποία ιδρύθηκαν ειδικοί θεσμοί και ζητήθηκε διεθνής στήριξη. Η άφιξη των προσφύγων αναδιαμόρφωσε τις κοινωνικές και πολιτικές συγκρούσεις στην Ελλάδα, ενώ η εγκατάστασή τους προσέκρουσε συχνά στην εχθρότητα των ντόπιων πληθυσμών. Στην Αιτωλοακαρνανία εγκαταστάθηκαν περίπου 9.000 πρόσφυγες, κυρίως γυναίκες και παιδιά, που έφταναν με πλοία στα λιμάνια της Ναυπάκτου, του Κρυονερίου, του Μεσολογγίου ή βορειότερα της Αμφιλοχίας. Το κράτος έθεσε πρωταρχικό στόχο την κατασκευή προσφυγικών οικισμών για την προσωρινή τους φιλοξενία. Πολλοί από αυτούς απασχολήθηκαν στην κατασκευή δημοσίων έργων (π.χ. στην κατασκευή της γέφυρας του Μόρνου), στις αλυκές του Μεσολογγίου, στα καπνοχώραφα του Αγρινίου κ.α. Σήμερα υπάρχουν τα λεγόμενα «προσφυγικά» στη Ναύπακτο, το Μεσολόγγι, το Αγρίνιο, καθώς και αμιγώς προσφυγικοί οικισμοί (όπως ο Άγιος Νικόλαος Κατούνας, ο Άγιος Νικόλαος Βόνιτσας, το Μπαμπαλιό, ο Γαλατάς κ.ά.). Όμως για όλα αυτά θα έχουμε την ευκαιρία να ακούσουμε τους σημερινούς μας ομιλητές, από τους οποίους δεν θα ήθελα να στερήσω περισσότερο χρόνο.
Από το βήμα αυτό επιτρέψτε μου να απευθύνω θερμές ευχαριστίες σε όσους συνέβαλαν στην επιτυχή πραγματοποίηση όλων αυτών των ημερίδων ξεκινώντας από τον Δήμαρχο Αγρινίου και πρόεδρο της Τριχωνίδα Α.Ε., κ. Γεώργιο Παπαναστασίου, και τον Περιφερειάρχη Δυτικής Ελλάδας, κ. Νεκτάριο Φαρμάκη, για την ένταξη της πράξης στο πρόγραμμα Leader του Προγράμματος Αγροτικής Ανάπτυξης 2014-2020, τον κ. Χάρη Καφρίτσα, Γενικό Διευθυντή, τον κ. Βασίλειο Φωτάκη, Διευθύνοντα Σύμβουλο, και τον κ. Παντελή Μεντζετζή, μέλος της Ομάδας Δράσης της Αναπτυξιακής Εταιρείας Τριχωνίδα Α.Ε., οι οποίοι καθ’ όλη τη διάρκεια υλοποίησης του προγράμματος ήταν στο πλευρό μας στην αντιμετώπιση σκοπέλων και στην εύρεση λύσεων σε θέματα διοικητικής και οικονομικής φύσεως, σε όλους προσωπικά τους ομιλητές που ανταποκρίθηκαν στην πρόσκλησή μας, στα μέλη του Δ.Σ. της Εταιρείας μας, στην κα Σοφία Μιμιγιάννη για την καθοριστική συμβολή τους στην προετοιμασία της σημερινής εκδήλωσης, λόγω επαγγελματικών μου υποχρεώσεων, ιδιαιτέρως την κα Κωνσταντία Ζαφείρη, που έχει αναλάβει το δύσκολο έργο του συντονισμού των ομιλητών της σημερινής εσπερίδας, στους στενούς μας συνεργάτες, τον αρχιτέκτονα μηχανικό Ανδρέα Τεγούση για τη σχεδίαση των καλαίσθητων αφισών και των προσκλήσεων-προγραμμάτων των ημερίδων, τον κ. Δημήτριο Καρακώστα, τον κ. Χαράλαμπο Πασχέντη και τον κ. Βασίλειο Καπελλάκη, και τον κ. Σταύρου, Πρόεδρο του Τοπικού Συμβουλίου της Κοινότητας Αγίου Κωνσταντίνου για την παραχώρηση της αίθουσας. Άφησα για το τέλος όλους εσάς που μας τιμάται με την παρουσία σας σήμερα σε αυτή τη ζεστή αίθουσα που μεγάλωσαν γενεές μαθητών προσφύγων, αλλά και σε κάθε δράση της Εταιρείας μας. Το ευχαριστώ μπορεί να αποτελεί μόνο ένα μικρό αντίδωρο, αλλά πηγάζει από τα βάθη της καρδιάς μας.
Σας ευχαριστώ πολύ!
Γεώργιος Σταμάτης, Πρόεδρος Ι.Α.Ε.Δ.Σ.Ε.
Άγιος Κωνσταντίνος Αγρινίου, 28-12-2024
Α.Κ.Κ.
