Μάχη βίγλας Καλπακίου από 14 έως 17 Νοέμβρη 1940
Η Μάχη της Βίγλας (14-17 Νοεμβρίου 1940) του Ταξιάρχου ε.α. Νικολάου Παπασπύρου
1. Γενικά
Στην πιο ένδοξη περίοδο της νεώτερης ιστορίας μας, στον Ελληνο-Ιταλικό Πόλεμο 1940-41, το ηρωικό 39 Σύνταγμα Ευζώνων (ΣΕ) της Ατωλοακαρνανίας (συμπεριλαμβανόταν και η επαρχία της Ευρυτανίας), διαδραμάτισε ένα εξαιρετικά σπουδαίο ρόλο καθ’ όλη τη διάρκεια του πολέμου. Ειδικότερα χρησιμοποιήθηκε ως δύναμη κρούσης στη πρώτη γραμμή του μετώπου και πέρασαν με χρυσά γράμματα στις δέλτους της ιστορίας οι σθεναροί αλλά και πολυαίμακτοι αγώνες του, με πρώτη τη μάχη της Βίγλας( ή Σκοπιάς) από 14-17 Νοεμβρίου 1940.
2. Τα προηγηθέντα της Μάχης
Από τη περίοδο της ειρήνης, το 39 Σύνταγμα Ευζώνων (ΣΕ) περιλαμβάνον τα Ι, ΙΙ και ΙΙΙ τάγματα, είχε την έδρα του στο Μεσολόγγι. Στα πρόθυρα του πολέμου προεπιστρατεύθηκε (συμπληρώθηκε στην εμπόλεμη σύνθεση) και στις 19 Οκτωβρίου διατάχθηκε η προώθησή του από το Μεσολόγγι στην Άρτα, όπου και διατέθηκε στην VΙΙΙ Μεραρχία (Ηπείρου) από τη 1η Νοεμβρίου 1940. Στη συνέχεια, το 1ο Τάγμα (Ι/39 ΣΕ) προσκολλήθηκε στο τομέα Ελευθεροχωρίου (περιοχή Παραμυθιάς), ενώ η διοίκηση του Συντάγματος και τα ΙΙ/39 και ΙΙΙ/39 Τάγματα προωθήθηκαν στο κεντρικό τομέα. Μετά την επιτυχή έκβαση της κρίσιμης μάχης του Καλπακίου (2-9 Νοεμβρίου), το Σύνταγμα με τα ΙΙ/39 και ΙΙΙ/39 Τάγματα, στο πλαίσιο της αναληφθείσης επιθετικής ενέργειας, για την απόρριψη του εχθρού εκτός συνόρων, διατάχθηκε να επιτεθεί από τις Η Μάχη της Βίγλας (14-17 Νοεμβρίου 1940) 14 Νοεμβρίου 1940 στη κατεύθυνση Γκραμπάλα (Υψ.1200) – Τζουφαράχη (Υψ. 935) – Βίγλα ή Σκοπιά (Υψ. 836) και να καταλάβει τη Βίγλα.
Η περιοχή του πεδίου της μάχης περιελάμβανε τους κατοικημένους τόπους της Αρίστης, των Άνω Ραβενίων, του Γεροπλατάνου και των Καλυβίων ενώ το έδαφος χαρακτηριζόταν ως ορεινό, ημιδασωμένο, διακοπτόμενο από βαθιές χαραδρώσεις, με πενιχρό οδικό δίκτυο. Η τοποθεσία κατεχόταν ισχυρά από δυνάμεις της 23ης Ιταλικής Μεραρχίας Φερράρα.
3. Διεξαγωγή Μάχης 14η Νοεμβρίου
To Σύνταγμα εξεδήλωσε την επίθεσή του τις μεσημβρινές ώρες της ημέρας και περί την εσπέρα, ύστερα από σκληρό αγώνα, κατόρθωσε να καταλάβει τη Τζουφαράχη (Υψ. 935), την οποία «ο αντίπαλος υπερήσπιζεν απεγνωσμένως, προφανώς λόγω της ιδιαιτέρας σημασίας ην ενείχεν η κατεύθυνσις αυτή διά την στήριξιν της αμυντικής του διατάξεως».
Την ημέρα αυτή (14-11-1940) έπεσαν ηρωικώς μαχόμενοι κατά τη κατάληψη της Τζουφαράχης οι εξής:
α. Υπολοχαγός Χορμόβας Νικόλαος του Δημητρίου, από το Γρηγόριο Ναυπακτίας, γεν. 1915.
β. Υποδεκανέας Παπαϊωάνου Νικόλαος του Γρηγορίου, από τη Σπολάϊτα Τριχωνίδος, γεν.1915 (εξαφανίσθηκε στη Γκραμπάλα στις 14-11- 1940).
γ. Στρατιώτης Κουκάς Δημήτριος του Γεωργίου, από το Αντίρριο Ναυπακτίας, γεν.1910.
δ. Στρατιώτης Μερμίγγης Ηλίας του Νικολάου, από τη Κέδρα Ευρυτανίας, γεν.1916.
ε. Στρατιώτης Γωγάκης Απόστολος του Λάμπρου, από το Ραπτόπουλο Ευρυτανίας, γεν. 1916.
στ. Στρατιώτης Γεωργόπουλος Χαρίλαος του Κωνσταντίνου, από τη Καστανιά Ευρυτανίας, γεν. 1916.
ζ. Στρατιώτης Λάκας Ιωάννης του Αποστόλου, από το Πεντάλοφο, γεν. 1915 (πέθανε στο Σταθμό Επιδέσεως του 39 ΣΠ )
η. Στρατιώτης Λέρος Σπυρίδων του Γεωργίου, Στρατιώτης. Γεννήθηκε στη Μανδρινή Ναυπακτίας το 1916. Υπηρετούσε στο 39ο Σύνταγμα Ευζώνων, πέθανε από πολεμικό τραύμα στην Τζουφαράχη (ΒΑ Ελαίας) στις 14 Νοεμβρίου 1940.
15η Νοεμβρίου
Το Σύνταγμα συνέχισε την επίθεσή του και κατέλαβε κατόπιν σφοδρού αγώνα το ύψωμα της Κεφαλοβουργάρας, παρά την έντονη δράση του εχθρικού πυροβολικού και της αεροπορίας. Κατά την ενέργεια αυτή «απώθησε τα εκεί ευρισκόμενα τμήματα συλλαβόντες αιχμαλώτους 2 αξιωματικούς και 73 οπλίτες του 47ου της Μεραρχίας Φερράρα. Επίσης περιήλθαν εις χείρας του 5 πολ/λα, 3 όλμοι και μέγας αριθμός πυρομαχικών».
Την ημέρα αυτή (15-11-1940), κατά τη κατάληψη της Κεφαλοβουργάρας, το 39 ΣΕ είχε τους εξής νεκρούς:
α. Έφεδρος Λοχίας Καλύβας Βασίλειος του Αλκιβιάδη, από τον Ταξιάρχη Τριχωνίδας, γεν. 1916.
β. Στρατιώτης Βασιλόπουλος Κωνσταντίνος του Νικολάου, από την Ανάληψη Τριχωνίδας, γεν. 1915.
γ. Στρατιώτης Κολώνιας Γεώργιος του Δημητρίου, από το Κάτω Κεράσοβο Μεσολογγίου, γεν. 1915.
δ. Στρατιώτης Βελέντζας Κωνσταντίνος του Γεωργίου, από τον Άγιο Βλάσιο, γεν. 1911.
ε. Στρατιώτης Δημόπουλος Πέτρος του Χρήστου, από το Θέρμο Τριχωνίδας, γεν. 1911.
στ. Στρατιώτης Παπαϊωάννου Νικόλαος του Δημητρίου, από τα Αλέστια Ευρυτανίας, γεν. 1915. (εξαφανίσθηκε στην Κεφαλοβουργάρα στις 15-11-1940).
16η και 17η Νοεμβρίου
Με το πρώτο φως της 16ης Νοεμβρίου το 39 ΣΕ επετέθη και πάλι προς κατάληψη του τελικού αντικειμενικού σκοπού, του Υψ. Βίγλας. «Κατόπιν σφοδράς επιθέσεως των ημετέρων κατελήφθησαν τα υψώματα Μαυροβούνι, Μαρίνος και τμήμα μόνον της Βίγλας. Κατά τον αγώναν τούτον ο εχθρός εχρησιμοποίησεν και άρματα μάχης άτινα εκινήθησαν εκ της κατευθύνσεως Γεροπλατάνου και έβαλλον διά πολυβόλων κατά των ημετέρων. Τα άρματα ταύτα βληθέντα ευστόχως παρά του ημετέρου πυροβολικου απεσύρθησαν. Τα μεσάνυκτα 16/17 το Σύνταγμα υπήχθη υπό διοίκηση της ΙΙ Μεραρχίας και συνεχίσαν την επίθεσή του την 17η Νοεβρίου, ολοκλήρωσε τη κατάληψη του υψ. Βίγλας και προωθήθηκε βορειότερα». Κατά τη κατάληψη του κυρίως υψώματος Βίγλας, στις 16-11-1940, έπεσαν οι κάτωθι:
α. Έφεδρος Ανθυπολοχαγός Τσίγκας Ανδρέας του Σπυρίδωνα, από το Παναιτώλιο Τριχωνίδος, γεν. 1912.
β. Έφεδρος Ανθυπολοχαγός Μπουρσαλάς Δημήτριος του Γεωργίου, από το Πέρκο Ναυπακτίας, γεν. 1912.
γ. Έφεδρος Ανθυπολοχαγός Στεργιάκης Ευθύμιος του Δημητρίου, από το Προυσσό Ευρυτανίας, γεν. 1912.
δ. Έφεδρος Λοχίας Παπασπύρου Δημήτριος (Μήτσος) του Γεωργίου (ΠαπαΓιώργη), από το Βασιλόπουλο Ξηρομέρου, γεν. 1911.
ε. Έφεδρος Δεκανέας Παπαντώνης Χαρίλαος του Κωνσταντίνου από τη Λυσιμαχία. γεν. 1915.
στ. Έφεδρος Δεκανέας Ασημάκης Αλέξανδρος του Ντούλα, από τη Περδικόβρυση Ναυπακτίας, γεν. 1913.
ζ. Στρατιώτης Παξημαδέλος Κυριάκος του Δημητρίου, από το Μεσολόγγι, γεν. 1911.
η. Στρατιώτης Στραβοδήμος Αλέξανδρος του Περικλή, από τα Κρυονέρια Ναυπακτίας, γεν. 1915.
θ. Στρατιώτης Στρατόπουλος Σπυρίδωνας του Κωνσταντίνου, από το Λιθοβούνι Μεσολογγίου, γεν. 1915.
ι. Στρατιώτης Προβίδας Γεώργιος του Αναστασίου, από τη Κοκκινόβρυση Τριχωνίδας, γεν. 1911.
ια. Στρατιώτης Πολύζος Χρήστος του Νικολάου, από τη Ματαράγκα Μεσολογγίου, γεν. 1916.
ιβ. Στρατιώτης Πεινασμένος Ευθύμιος του Ιωάννη, από τον Άγιο Μεσολογγίου, γεν. 1912.
ιγ. Στρατιώτης Καλτσάς Αθανάσιος του Δημητρίου, από το Αγγελόκαστρο, γεν. 1915.
ιδ. Στρατιώτης Καραγιάννης Αριστομένης ή Αριστείδης του Αθανασίου, από το Διασελάκι Πλατάνου Ναυπακτίας, γεν. 1915.
ιε. Στρατιώτης Καραγιάννης Νικόλαος, από το Πέρκο Ναυπακτίας, γεν. 19179 (εξαφανίσθηκε στο Υψ. Βίγλας στις 16-11-1940).
ιστ. Στρατιώτης Ζάκας Σωτήρης του Αριστείδη, από τη Φαμίλα Ναυπακτίας, γεν. 1915.
ιζ. Στρατιώτης Καλιακμάνης ή Καλαυμάνης Ιωάννης του Δημητρίου, από τη Σπαρτιά Τριχωνίδος, γεν. 1916. (εξαφανίσθηκε στο Υψ. Βίγλας στις 16-11-1940).
ιη) Στρατιώτης Καλογεράς Δημήτριος του Κωνσταντίνου, από τη Σπαρτιά Τριχωνίδος, γεν. 1916.
ιθ. Στρατιώτης Ξηρός Φώτης του Κωνσταντίνου, από το Μεσολόγγι, γεν. 1911.
κ. Στρατιώτης Λάμπος Αθανάσιος του Κωνσταντίνου, από τη Στράνωμα Ναυπακτίας, γεν. 1915.
κα. Στρατιώτης Παπανικολάου Ελευθέριος του Θωμά, από το Αγρίνιο, γεν. 1918.
κβ. Στρατιώτης Παπανικολάου Κωνσταντίνος του Νικολάου, από την Αμβρακιά Τριχωνίδος, γεν. 1911.
κγ. Στρατιώτης Μπλάνης Βασίλειος του Θεοδώρου, από το Παναιτώλιο, γεν. 1915.
κδ. Στρατιώτης Τσόλκας Χρήστος του Νικολάου, από τα Σταμνά, γεν. 1914.
κε. Στρατιώτης Χασάπης Ιωάννης του Ανδρέα, από τη Κάτω Μακρυνού, γεν. 1914 (εξαφανίσθηκε στο Υψ. Βίγλα στις 16-11-1940).
Τιμή και Δόξα στους πεσόντες υπέρ Πατρίδος. ΑΘΑΝΑΤΟΙ.
4. Επίλογος
Έτσι έληξε νικηφόρα για τα Ελληνικά όπλα η 4ήμερη μάχη της Βίγλας (14-17/11/1940) χάρη στις σθεναρές προσπάθειες του ένδοξου 39ου Συντάγματος Ευζώνων, η οποία αποτέλεσε την απαρχή των επιθετικών μας ενεργειών στο τομέα της Ηπείρου και συνετέλεσε στην εκδίωξη των Ιταλών μετά από λίγες ημέρες από το Εθνικό μας Έδαφος.
Βιβλιογραφία: Εκδόσεις της Διευθύνσεως Ιστορίας Στρατού ΓΕΣ. Αρχεία της Διευθύνσεως Ιστορίας Στρατού ΓΕΣ.
Επίσης σκοτώθηκε στην μάχη της Τσουφαράχης ο: Ανθυπολοχαγός Νίκας Βενιζέλος του Νικολάου. Γεννήθηκε το 1919 στο Μάνεσι Καλαβρύτων Αχαίας. Φονεύθηκε στις 14/11/1940, στη μάχη Τζουφαράχης (ΒΑ Ελαίας).
Συμμετείχαν στην μάχη της Βίγλας επίσης οι παρακάτω Αιτωλοακαρνάνες που τραυματίστηκαν και πέθαναν μετά από λίγες ημέρες στο Νοσοκομείο οι:
Στρατιώτης ΑΠΟΣΤΟΛΟΠΟΥΛΟΣ ΣΠΥΡΙΔΩΝ του ΧΡΗΣΤΟΥ, Στρατιώτης. Γεννήθηκε στον Γαλατά Μεσολογγίου το 1918. Υπηρετούσε στο 39ο ΣΠ., πέθανε στο Στρατιωτικό Νοσοκομείο Ιωαννίνων στις 21 Νοεμβρίου 1940.
Στρατιώτης ΧΑΣΑΝΗΣ ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ του ΚΩΝ/ΝΟΥ, Στρατιώτης. Γεννήθηκε στη Ελατόβρυση Ναυπακτίας το1915. Υπηρετούσε στο 39ο Σύνταγμα Ευζώνων, πέθανε στο 1ο Στρατιωτικό Νοσοκομείο Ιωαννίνων στις 30 Νοεμβρίου 1940.
Στρατιώτης ΤΑΛΑΓΑΝΗΣ ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ του ΣΠΥΡΙΔΩΝΑ από το Αργυρό Πηγάδι Θέρμου. Γεννήθηκε το 1916 και υπηρετούσε στο 39ο Σύνταγμα Ευζώνων. Τραυματίστηκε στην μάχη της Βίγλας και πέθανε στο Στρατιωτικό Νοσοκομείο Ιωαννίνων στις 27 Νοεμβρίου 1940.
Στρατιώτης ΓΚΡΙΖΗΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ του ΔΗΜΗΤΡΙΟΥ από την Καταβόθρα της Ευρυτανίας Γεννήθηκε το 1912 και υπηρετούσε στο 39ο Σύνταγμα Ευζώνων. Τραυματίστηκε στην μάχη της Βίγλας και πέθανε στο Νοσοκομείο Ελληνικού Ερυθρού Σταυρού Άρτας, στις 4-1-1941.
(Σύμφωνα με την πρωτότυπη αναφορά του Διοικητού προς το ΓΕΣ, που ακολουθεί, τα ονόματα : Δρόσος Γεώργιος, Μάκος Χρήστος και Γεωργόπουλος Χαρίλαος δε αναφέρονται πουθενά για την συμμετοχή και τον θάνατό τους στις παραπάνω μάχες.
Όπως επίσης δεν αναφέρονται πουθενά και οι πεσόντες: Κοτρώτσος Βασίλειος, Σαλαγκούνης Ανδρέας και Στίγας Γεράσιμος).
