Βαλτινές εκκλησίες στον αγώνα του 1821
Κείμενο και φωτογραφίες Απόστολος Κων. Καρακώστας
Oι Χριστιανοί κάτοικοι του Βάλτου Αιτωλοακαρνανίας, κόντρα σε όλες της αντιξοότητες των αιώνων σκλαβιάς, έκτιζαν και φρόντιζαν τις εκκλησίες τους. Μπορεί αυτοί να έμεναν σε καλύβες κοντά στις στάνες με τα ζωντανά τους αλλά για τον Θεό και τους Αγίους τους ήθελαν να έχουν το πιο καλό «σπίτι». Εκεί συγκεντρώνονταν τις Κυριακές και αργίες. Μέσα από το Ευαγγέλιο και τα άλλα ιερά βιβλία τα Ελληνόπουλα μάθαιναν γράμματα. Ο Αιτωλοακαρνάνας Άγιός μας Κοσμάς ο Αιτωλός περπάτησε και δίδαξε σε όλα τα χωριά του Βάλτου. Με την παρουσία και τα λόγια του μετέδωσε τα ιδανικά περί Θρησκείας και πατρίδας στην προηγούμενη γενιά του είκοσι ένα. Και με φρέσκια την μνήμη του και τα σοφά εμψυχωτικά του λόγια, μεγάλωσε η επόμενη γενιά των εξεγερμένων Βαλτινών Ηρώων. Γενιά που κράτησε τις Θερμοπύλες της Δυτικής Ελλάδας και έδωσε το αίμα της στην υπεράσπιση του Μεσολογγίου, πράγμα που ακόμα δεν έχει αναγνωριστεί όσο θα έπρεπε…
Οι αλλόθρησκοι κατακτητές γνώριζαν από πρώτο χέρι το πόσο επικίνδυνη για αυτούς περιοχή ήταν ο Βάλτος και οι ανυπόταχτοι σκληραγωγημένοι κάτοικοί του. Κατέστρεφαν τους Ιερούς χώρους για παραδειγματισμό, αλλά και για να τους πονέσουν πιο πολύ ποδοπατώντας και καίγοντας τους τόπους συναθροίσεως τους.
Άπειρες οι εκκλησίες που καταστράφηκαν εκ θεμελίων στα τετρακόσια χρόνια μέχρι νάρθει η πολυπόθητη ελευθερία στον τόπο. Σε όλα τα χωριά του Βάλτου έμειναν ερείπια, σωριασμένα λιθάρια σε κάποιες μεριές, και οι προφορικές διηγήσεις των παλιότερων μας λένε σε ποιόν Άγιο ήταν αφιερωμένος ο γκρεμισμένος ναός.
Η Επανάσταση του 1821 βρήκε όρθιες λίγες εκκλησίες στον Ορεινό Βάλτο. Είχαν προηγηθεί οι καταστροφές των απεσταλμένων από τον Αλή Πασά Τουρκαλβανών που το 1806 είχαν ισοπεδώσει δεκάδες, σκοτώσανε και πουλήσανε για σκλάβους χιλιάδες προγόνων μας…
Ας ανατρέξομε σ’ αυτές τις εκκλησίες που υπήρξαν το 1821 και διασώθηκαν-πολλές φορές κυριολεκτικά από θαύμα-στολίδια του τόπου μας που υπάρχουν ακόμα σήμερα και λειτουργούνται.
Η Μονή στα Ρέθα.
Βόρεια από την Αμφιλοχία 30 χιλιόμετρα, στους λόφους του Μακρυνόρους, βρίσκεται το μεσαιωνικό μοναστήρι Ρέθα. Αφιερωμένο στην Παναγία την Αρεθιώτισσα γιορτάζει στις 8 Σεπτέμβρη και συγκεντρώνει χιλιάδες πιστούς. Είναι το παλιότερο μεγαλύτερο και πιο γνωστό Μοναστήρι στον Βάλτο. Το Μοναστήρι ανακαινίστηκε πρόσφατα και δημιουργήθηκε στους χώρους του μουσείο με πολλά εκθέματα.
Η Μονή κοιμήσεως της Θεοτόκου στην Βαρετάδα.
Κοντά στο χωριό Βαρετάδα σε ένα καταπράσινο τοπίο βρίσκεται ο κτισμένος το 1783 ναός της Κοιμήσεως της Θεοτόκου. Το Μοναστήρι διαλύθηκε επί Όθωνα, όπως και τα περισσότερα Μοναστήρια του νεοσύστατου Ελληνικού κράτους. Ανακαινίστηκε πρόσφατα. Μεγάλη Άγια μορφή ήταν ο Ηγούμενος Αγάπιος. Η μονή γιορτάζει στις 15 Αυγούστου.
Η Μονή Αγίας Παρασκευής στα Σαρδήνινα.
Στην κοινότητα Σαρδηνίων ανήκει το Μοναστήρι της Αγίας Παρασκευής. Βρίσκεται 3 χιλ. από την Βαρετάδα. Κτίστηκε τον 18ο αιώνα και αποτελούσε όπως όλα τα Μοναστήρια του Βάλτου τόπο συνάντησης των επαναστατημένων οπλαρχηγών του αγώνα. Πριν περίπου 15 χρόνια ανακαινίστηκε. Γιορτάζει στις 26 Ιούλη.
Η Μονή του Αγίου Νικολάου στο Χαλκιόπουλο.
Δυτικά της Αρωνιάδας στο Χαλκιόπουλο, μέσα σε ένα ειδυλλιακό τοπίο γεμάτο με αιωνόβιες βελανιδιές βρίσκεται η μονή του Αγίου Νικολάου. Κάθε χρόνο στις 20 του Μάη γιορτάζετε η Ανακομιδή Και Μετακομιδή Του Ιερού Λειψάνου Του Αγίου. Παλιό Μοναστήρι που επί Τουρκοκρατίας ήταν τόπος συνάθροισης των αγωνιστών.
Η εκκλησία του Αγίου Θωμά στον Παλιό Εμπεσό.
Η παλιά πετρόκτιστη εκκλησία του Αγίου Θωμά κτίστηκε το 1700 από τον καπετάνιο Σταθά από την Δούνιστα. Ο ναός βρίσκεται σε κοντινή απόσταση από το ασφαλές καταφύγιο/αποκλίστρα της ιστορικής Μηλιάς-γενέτειρας πολλών γνωστών ηρώων του αγώνα.
Η εκκλησία της Σβάρνας στο Πατιόπουλο.
Βρίσκεται στο παλιό Πατιόπουλο σε ένα καθαρά βουνήσιο τοπίο και είναι αφιερωμένη στην Μεταμόρφωση του Σωτήρος. Κτίστηκε τον 18ο αιώνα. Αυτοψία εμπεριστατωμένη έχει κάνει επιστημονικό κλιμάκιο της 8ης Εφορίας Βυζαντινών μνημείων των Ιωαννίνων πριν από 26 χρόνια. (19.06.1997)
Η σπηλαιο-εκκλησία του Αγίου Ανδρέα του Ερημίτη στην Καλάνα.
Στην δασωμένη και γεμάτη σπηλιές ανατολική πλευρά της Καλάνας μόνασε πριν οκτώ αιώνες ο Άγιος Ανδρέας ο Ερημίτης. Στην γιορτή του στις 15 Μάη ανηφορίζουν το μονοπάτι εκατοντάδες πιστοί. Μετά την Θεία Λειτουργία στο ξέφωτο της Αγραπιδούλας προσφέρονται πλούσια φαγητά στους επισκέπτες από τους φιλόξενους Χαλκιοπουλίτες.
Το ερημοκλήσι των Αγίων Ταξιαρχών στον Αντρώνη
Λίγοι ξέρουν ότι πίσω από τον Αντρώνη, σε ένα πέτρινο μπαλκόνι στην μέση του γκρεμού βρίσκεται το ερημοκλήσι των Αγίων Ταξιαρχών. Γιορτάζει στις 8 Νοεμβρίου. Η τοποθεσία είναι μοναδική
Άγιοι Απόστολοι στους Ψευτούς-Παλιοχώρι, στο Μπαμπαλιό.
Απομεινάρι και παράδειγμα της καταστροφής των εκκλησιών είναι τα ερείπια του Ναού των Αγίων Αποστόλων, στο σβησμένο από τον χάρτη χωριό Ψευτοί που κατέστρεψαν οι Τουρκαλβανοί του Αλή Πασά περί το 1806. Τα ερείπια του έχουν παραμείνει γνωστά σαν «Παλιοχώρι». Είναι στην κορυφή λόφου που δεσπόζει πάνω από το χωριό Μπαμπαλιό. Ο Πρόεδρος του χωριού Αναστάσιος Αποστολάκης ανάβει το καντήλι στα ερείπια. Πρωτοστατεί και προσδοκά να κτιστεί έστω και ένα μικρό εκκλησάκι εκεί ψηλά, που σαν φάρος θα φέγγει στην περιοχή και θα θυμίζει τι έχει τραβήξει η Ρωμιοσύνη. Ας ευχηθούμε να καταφέρει να το ξανακτίσει, ο καθένας ας βάλει το λιθαράκι του…
Κείμενο και φωτογραφίες
Απόστολος Κων/νου Καρακώστας
