“Η προσφορά των Στάϊκων στον Αγώνα του 1821”
“Η προσφορά των Στάϊκων στον Αγώνα του 1821”
Κείμενο: Απόστολος Κων. Καρακώστας
Στάϊκος, ένα όνομα συνυφασμένο με την Ελληνική Ιστορία της Επανάστασης του 1821. Ιδιαίτερα με την πόλη του Βραχωριού (Αγρίνιο) και το Μεσολόγγι. Στάϊκοι ήταν παρών σε όλες τις μάχες της Δυτικής Στερεάς Ελλάδας. Πρόσφεραν πολλά, πριν-κατά αλλά και μετά την απελευθέρωση της χώρας, με τον ηρωϊσμό τους, τις θυσίες τους, τις υπηρεσίες τους εν καιρό ειρήνης αλλά και με τις σημαντικές δωρεές τους.
Τόμοι ολόκληροι μπορούν να γραφτούν, εδώ θα περιοριστούμε σε περιστατικά της ιστορίας τους όχι και τόσο γνωστά στους πολλούς.
Στις εγκυκλοπαίδειες ο κατάλογος των Σταϊκαίων είναι μακρύς.
Αναφέρονται πάνω από 20 ονόματα, καθώς και άλλα με το επώνυμο Σταϊκόπουλος. Οι ρίζες τους χάνονται στον χρόνο, πίσω μέχρι και πριν την Άλωση της Κωνσταντινούπολης. Η παράδοση αναφέρει σαν πατριάρχη του γένους των Σταϊκαίων τον Βούλγαρο Λοχία Στάϊκωφ-στα Ελληνικά Στάϊκο-που το 1380 εγκαταστάθηκε στην Βελάουστα (Πυργί με το διάταγμα της 19.07.1927-ΦΕΚ 156 Α’ 1928 και υπαγόμενο σαν συνοικισμός στο Δήμο Αγρινίου). Τους μετέπειτα αιώνες η οικογένεια μεγάλωσε, πλούτισε και έγινε ισχυρή. Έχτισαν και τον πύργο τους και για πολλές γενεές ήταν οι αρματολοί της περιοχής του Βλοχού. Άλλη παράδοση αναφέρει ότι όταν κάποτε ένας Λοχίας Τουρκαλβανίτης βρέθηκε μια κρύα χειμωνιάτικη νύχτα στην Βελάουστα, ένας Στάϊκος τον φιλοξένησε στο σπίτι του. Μετά από χρόνια ο φιλοξενούμενος Λοχίας έγινε ο Αλή Πασάς στα Γιάννενα. Ανταπέδωσε την φιλοξενία χαρίζοντας κτήματα στον κάμπο του Βραχωριού στον Στάϊκο. Όλοι οι ιστορικοί αναφέρουν στους καταλόγους τους τους αγωνιστές Σταϊκαίους, καθώς και τα κατορθώματά τους.
Πιό γνωστός από όλους είναι ο Γιαννάκης Στάϊκος. Γεννημένος στην Βελάουστα στα 1793 είχε αδέλφια τον Κώστα, τον Χρήστο- μέλος της Γερουσίας Δυτικής Ελλάδας, και τον Ευστάθιο, πλούσιο που πρόσφερε την περιουσία του στον αγώνα. Ο οπλαρχηγός Γιαννάκης Στάϊκος διακρίθηκε για την ανδρεία του σε όλες τις μάχες του 1821 και στην πολιορκία-άλωση και απελευθέρωση του Βραχωριού και του Ζαπαντίου. (11η Ιουνίου & 26η Ιουλίου 1821). Σαν τίμιος οπλαρχηγός και αγωνιστής, σεβάστηκε τους Τούρκους που συνέλαβαν οι άνδρες του, πρόσφερε ασφάλεια στους αιχμαλώτους αγάδες Χαλίλ Μπέη & Βεΐζ Μπέη καθώς και στις οικογένειές τους, στο σπίτι του στην Βελάουστα. Έλαβε μέρος στην μεγάλη πολιορκία του Μεσολογγίου και στην ηρωϊκή έξοδο ήταν επικεφαλής των Βαλτινών αγωνιστών του σώματος του Ανδρέα Ίσκου. Υπηρέτησε στον στρατό και έφθασε στον βαθμό του υποστράτηγου.
Το 1832 οι μεγάλες δυνάμεις της εποχής αποφάσισαν να ανταμειφθεί ο δίκαιος αγώνας για ελευθερία των προγόνων μας από το 1821 έως το 1829.
Πίεσαν την Οθωμανική Αυτοκρατορία και υπέγραψε συνθήκη στην Κωνσταντινούπολη στις 21 Ιουλίου του 1832 και δέχθηκε να δημιουργηθεί Ελληνικό ανεξάρτητο κράτος.
Η συνθήκη επικυρώθηκε με το Πρωτόκολλο του Λονδίνου στις 30 Αυγούστου 1832 και βάσει των όρων συγκροτήθηκε Επιτροπή για την χάραξη των συνόρων.
Την απαραίτητη επί τόπου εργασία την επιμελήθηκε η «Brigate Typographique» με επικεφαλείς τρείς συνταγματάρχες, τον Άγγλο G. Baker, τον Ρώσο Α. De Scalon, και τον Γάλλο J. Barthelemy. Από την Τουρκία μετείχε ως επίτροπος ο Hussein Bey και από την Ελλάδα ορίστηκε επίτροπος Ο Γιαννάκης Στάϊκος, επικεφαλής του Ελληνικού κλιμακίου.
Η οριογραμμή που επιβλήθηκε σε γενικές γραμμές ήταν στα όρια της Ρούμελης με την Ήπειρο και την Θεσσαλία, από το Άκτιο και Αμβρακικό κόλπο στα δυτικά, έως τον Παγασητικό κόλπο στα ανατολικά. Τα σύνορα στην Αιτωλοακαρνανία άρχιζαν από το Άκτιο, περνούσαν μέσα από τον Αμβρακικό κόλπο και ακολουθούσαν τα βόρεια σύνορα της Επαρχίας Βάλτου (σημερινός Δήμος Αμφιλοχίας) μέχρι το χωριό Αυλάκι και περνούσαν τον Αχελώο εκεί που βρίσκεται η πανέμορφη πέτρινη γέφυρα Αυλακίου (1906).
Πάμπολλα τα προβλήματα που αντιμετώπισαν οι οροθέτες με βασικότερα τις διαφορετικές γλώσσες που μιλούσαν, διαφορετικά όργανα για τις μετρήσεις, διαφορετικούς χάρτες και πίνακες υπολογισμών, ασθένειες, κακοκαιρίες, κακοτράχαλες δύσβατες και ληστοκρατούμενες περιοχές.
Ξεκίνησαν από την Πρέβεζα στις 12 Σεπτεμβρίου 1832 και ολοκλήρωσαν την δύσκολη αποστολή τους στις 18 Νοεμβρίου τον ίδιο χρόνο.
Συνεδρίασαν εννιά φορές και συνέταξαν πρακτικά για την οριογραμμή. Η προσωπικότητα του Γιαννάκη Στάϊκου, η πολεμική του εμπειρία και η σωστή κρίση του απέτρεψε συγκρούσεις με τους Τούρκους που δεν άφηναν τους οροθέτες να πατήσουν στα “Τούρκικα” εδάφη. Τοποθέτησαν 95 πέτρινες πυραμίδες κατά μήκος των συνόρων.
Ο Στρατηγός Στάϊκος επί Όθωνα διετέλεσε Βουλευτής και γερουσιαστής. Το 1849 έγινε Υπουργός Στρατιωτικών. Πέθανε στο Αγρίνιο το 1867.
Στην κεντρική πλατεία Δημοκρατίας, ο δρόμος στο πάνω μέρος της που πάει προς τον Άγιο Χριστόφορο έχει το όνομά του. Σαυτόν τον δρόμο ήταν το δίπατο προ-επαναστατικό σπίτι της οικογένειάς του.
O Αιτωλοακαρνάνας ποιητής-συγγραφέας και διανοητής Κώστας Χαντζόπουλος γεννήθηκε στις 11 Μάη με το παλιό ημερολόγιο (24 με το νέο) το 1868, σαράντα επτά χρόνια μετά την επανάσταση του 1821 , στο Αγρίνιο. Πρωτότοκος γιός του Γιάννη Χατζόπουλου από το Χαλκιόπουλο Ορεινού Βάλτου και της Θεοφάνης υιοθετημένης κόρης των αγωνιστών του 21 Σταϊκαίων. Μεγάλωσε στο αρχοντικό του παππού του Σωτήρη Στάϊκου, (εκεί που είναι τώρα το Παπαστράτειο Πάρκο Αγρινίου) και της ανύπανδρης αδελφής του Ελένης. Η Ελένη ήταν Εξοδίτισα του Μεσολογγίου. Πιάστηκε αιχμάλωτη και οδηγήθηκε στα χαρέμια Τούρκων αγάδων στην Μακεδονία. Γνήσια Σταϊκοπούλα έβγαλε το μάτι της με ένα πυρούνι για να χαλάσει την απαράμιλλη ομορφιά της και να μην είναι επιθυμητή στους βιαστές της. Απελευθερώθηκε μετά από τρία χρόνια σκλαβιάς αφού πληρώθηκαν πολλά λύτρα. Δεν παντρεύθηκε ποτέ.
Πολλοί Στάϊκοι έγιναν στρατιωτικοί, Δήμαρχοι,Βουλευτές και υπουργοί. Δώρησαν ακίνητα στον Δήμο Αγρινίου. Ο Δημητράκης Στάϊκος, (βουλευτής το 1853 και 1859) δώρισε κτήματα στον Δήμο. Ένα από αυτά είναι το γήπεδο του Παναιτωλικού, πουλήθηκε και με τα χρήματα που πήρε ο Δήμος Αγρινίου έκτισε την Δημοτική αγορά πριν 90 χρόνια. Ο δρόμος που οδηγεί προς το γήπεδο έχει το όνομα Δ. Σταΐκου.
Πρόσφατα έφυγε από την ζωή ο Πέτρος Μακρής-Στάϊκος, Δικηγόρος, ιστορικός και συγγραφέας. Κλείνω με μία φράση της κυρίας Ελένης Γιαννακοπούλου με την οποία και ο αείμνηστος Πέτρος έκλεισε άρθρο του για την οικογένεια Στάϊκου: “Οι Στάϊκοι ήταν γενιά περήφανη και πολεμική”.
Απόστολος Κων. Καρακώστας
Πηγές που χρησιμοποιήθηκαν :
1. Νεώτερον Εγκυκλοπαιδικόν λεξικόν “Ήλιος”, 1960
2. Εγκυκλοπαίδεια Μπριτάννικα “Πάπυρος Λαρούς”
3. Μεγάλη Σοβιετική Εγκυκλοπαίδεια, 1983
4. Αιτωλοακαρνανική και Ευρυτανική Εγκυκλοπαίδεια, Κουφού, 1965
5. Ότι ξέρω για τον Τόπο μου, Κ. Τσαρούχη, Αγρίνιο 1966
6. Αρχείο Αγρινίου, 2019, Λευτέρης Τηλιγάδας
7. Ταξίδι σε χρόνια λησμονημένα, Νικόλαος Τέλωνας, Αμφιλοχία 2017
8. Η Συμβολή της Αιτωλοακαρνανίας στην Επανάσταση του 1821, Θεόδωρος Μ.
Πολίτης, Μεσολόγγι 1974
9. Πως οι πρόγονοι του Αττίλα Α & Β στα μέσα του ΙΖ αιώνος Ξεκλήρισαν το χωριό μου
Βελάουστα Αγρινίου. Δημητρίου Βαρά, Αγρίνιο 1976
10. «Από τον Παγασητικό έως τον Αμβρακικό» ένα οδοιπορικό στα πρώτα σύνορα της
Ελλάδας, Στέφανου Σταμέλλου εκδόσεως Σ.Ι.Ζαχαρόπουλος. 2018
11. Πρακτικά 3ου Συνεδρίου Φθιωτικής ιστορίας, Λαμία 4,5,6,/11/2005
12. Πρακτικά Δ΄ Συνεδρίου Αλμυριωτικών Σπουδών, Αλμυρός Μαγνησίας 17-
19/10/2008
13. Memoir on the Northern Frontier of Greece By Lieutenant-Colonel Baker Vol. 7
(1837) pages 81 – 94
14. ΦΕΚ-156 Α, 1928
15. Ρίζα Αγρινιωτών, Τεύχος 103, Μαρ.2017, Πέτρος Στ. Μακρής-Στάϊκος
16. Προσωπικότητες της Ρούμελης, Γεωργίου Ευθ. Καψάλη, 1970
17. Δυτικο-Ρουμελιώτες Αγωνιστές στην Επανάσταση του 1821, Γεωργίου Μιλτ.
Τσατσάνη
18. Βραχώρι 11 Ιουνίου 1821, Ιωάννη Γρ. Διονυσάτου, Αγρίνιο 2006
19. Β’ Διεθνές Ιστορικό και Αρχαιολογικό Συνέδριο Αιτωλοακαρνανίας, (2002).Πρακτικά
Α’ Τόμος, Αγρίνιο 2004
20. Ρουμελιώτες αγωνιστές του 1821, Κώστας Αβραάμ, 1956
Απόστολος Κων. Καρακώστας
