Ο Ξηρομερίτης Ήρωας Κώστας Καπογιωργάκης
Ο Ξηρομερίτης Ήρωας Κώστας Καπογιωργάκης
Κείμενο Απόστολος Κων. Καρακώστας. Φωτογραφίες από: xiromeronews & Παντελή Αποστολάκη.
Η Εκδήλωση για τους «Πλαγιώτες και Περατιανούς οπλαρχηγούς και αγωνιστές του 1821, στον Επαναστατικό Αγώνα του 1821», καθώς και τα αποκαλυπτήρια της προτομής του Ξηρομερίτη Ήρωα Κώστα Καπογιωργάκη έγιναν στην Πλαγιά του Δήμου Ακτίου-Βόνιτσας την Παρασκευή 16 Ιούλη 2021
Παραβρέθηκαν ο Αρχιεπίσκοπος Αιτωλίας και Ακαρνανίας κκ Κοσμάς συνοδευόμενος από τους σεβαστούς Λειτουργούς της Πλαγιάς, Βόνιτσας, Παλαίρου, καθώς και του πατρός Γεωργίου Δέλλα από την Ιερά Μητρόπολη Λευκάδας και Ιθάκης. Από τον Δήμο Ακτίου-Βόνιτσας ο Δήμαρχος κ. Γεώργιος Αποστολάκης, ο Πρόεδρος ΝΠΔΔ κ. Παντελής Αποστολάκης, οι Αντιδήμαρχοι κ. Κώστας Τσακάλης και κ. Δημήτριος Βίτσας, ο εντεταλμένος Σύμβουλος-βοηθός Περιφερειάρχη Δυτικής Ελλάδας κ. Μιχάλης Γούδας, η Περιφερειακή Σύμβουλος κα. Αγγελική Ρούσση-Ντζιμάνη, ο Πρόεδρος της Τοπικής Κοινότητας Πλαγιάς κ. Κώστας Παλιογιάννης, ο Πρόεδρος της Δημοτικής Ενότητας Βόνιτσας κ. Χρήστος Χασακής, ο Πρόεδρος της Δημοτικής Ενότητας Παλαίρου κ. Αχιλλέας Ρούφης και ο Αντιπρόεδρος της κ. Δημήτρης Σταχτιάρης, ο Αντιπρόεδρος ΝΠΔΔ του Δήμου κ. Ξενοφώντας Καούρας, οι Δημοτικοί Σύμβουλοι του Δήμου κ. Ανδρέας Καλαντζής και κ. Δημήτρης Παξιννός, ο εν Αποστρατεία Στρατηγός της Ελληνικής Αστυνομίας κ. Φώτης Ντζιμάνης, η Πρόεδρος της Επιτροπής του Δήμου για τον εορτασμό της επετείου των 200 χρόνων από την Ελληνική Επανάσταση κα. Κική Παππά, και το μέλος της παραπάνω επιτροπής κα. Λουκία Κακούρη-Αρνή, ο καθηγητής ιστορίας της σχολής Ευέλπιδων κ. Ανδρέας Καστάνης, ο Παθολόγος Ιατρός κ. Σπύρος Αρνής, ο Πρόεδρος του Ομίλου για την UNESCO Πρέβεζας κ. Ευάγγελος Κατσίμπρας, ο ηθοποιός κ. Δημήτρης Βερύκιος, πολλοί κάτοικοι της Πλαγιάς και επισκέπτες από την ευρύτερη περιοχή και όχι μόνο.
Το συντονισμό της εκδήλωσης έφερε εις πέρας ο Αντιπρόεδρος του ΝΠΔΔ Δημοτικός σύμβουλος Δήμου Ακτίου-Βόνιτσας και Εκπαιδευτικός, Ξενοφώντας Καούρας.
Η εκδήλωση ξεκίνησε στις οκτώ το βράδυ της Παρασκευής 16 Ιούλη χοροστατούν τος στην Επιμνημόσυνη δέηση του Αρχιεπισκόπου Αιτωλίας και Ακαρνανίας κκ. Κοσμά. Ακολούθησαν τα αποκαλυπτήρια της προτομής από τον Σεβασμιότατο και τον Δήμαρχο Ακτίου-Βόνιτσας κ. Γεωργίου Αποστολάκη. Έγινε κατάθεση στεφάνων, εψάλη ο Εθνικός Ύμνος και έγιναν οι Χαιρετισμοί για την εκδήλωση από τους επισήμους.
Ο Δήμαρχος Ακτίου-Βόνιτσας κ. Γεώργιος Αποστολάκης καλωσόρισε τον Αρχιεπίσκοπο Αιτωλίας και Ακαρνανίας και τους εκλεκτούς Δημότες και επισκέπτες στην αφιερωμένη στην αγωνιστικότητα της περιοχής για την Λευτεριά της Πατρίδας εκδήλωση. Ευχαρίστησε τον καλλιτέχνη που έδωσε την ψυχή του στην δημιουργία της τόσο ζωντανής προτομής του τιμώμενου Ήρωα Πλαγιώτη Αντιστράτηγου Κώστα Καπογιωργάκη.
Ο Σεβασμιότατος κκ. Κοσμάς μίλησε με θαυμασμό στην ποιότητα εργασίας του γλύπτη Ευάγγελου Τύμπα που τα έργα του είναι Θεόπνευστα και μεταφέρουν μέσα από τις σκαλισμένες μορφές των ηρώων τα ιδεώδη και την πίστη τους στην Θρησκεία και την Πατρίδα και γίνονται πηγή έμπνευσης αγνών συναισθημάτων σε όποιον τα αντικρύζει.
Ο Πρόεδρος του ΝΠΔΔ του Δήμου Ακτίου-Βόνιτσας κ. Παντελής Αποστολάκης στην εναρκτήρια ομιλία του τόνισε τα παρακάτω: «Ο Δήμος Ακτίου-Βόνιτσας στις προγραμματισμένες εκδηλώσεις του για την επέτειο των δυο αιώνων από την Παλιγγενεσία της Ελλάδας έχει εντάξει και την σημερινή εκδήλωση. Ο σκοπός μας είναι να γίνει ευρέως γνωστή η αιματοβαμμένη ιστορία του Ξηρομέρου και των αγωνιστών που θυσιάστηκαν για την Πατρίδα και την Θρησκεία των Ελλήνων. Μέσα από αυτήν θα ενημερωθούν οι νέες γενιές για τις θυσίες των προγόνων τους. Η προτομή του Ήρωα Αντιστράτηγου Κώστα Καπογιωργάκη της οποίας τα αποκαλυπτήρια κάνομε σήμερα, θα σηματοδοτεί τον τόπο και στο αντίκρισμά της οι κάτοικοι της Πλαγιάς και του Ξηρομέρου θα νοιώθουν υπερήφανοι για τους ένδοξους προγόνους τους και θα διατηρούν και υπερασπίζονται τα υψηλά ιδανικά της Πατρίδας μας.»
Ευχαρίστησε θερμά τους ομιλητές Δημήτρη Τσερέ και Νικόλαο Μήτση που από μήνες πριν αποδέχθηκαν την πρόσκληση από το ΝΠΔΔ, καθώς και τον Σεβασμιότατο Αρχιεπίσκοπο Αιτωλίας και Ακαρνανίας κκ Κοσμά που με την παρουσία του τιμά την εκδήλωση.
Τον Γλύπτη κ. Ευάγγελο Τύμπα συνεχάρησαν ο Δήμαρχος κ. Γεώργιος Αποστολάκης, ο Πρόεδρος του ΝΠΔΔ κ. Παντελής Αποστολάκης και ο Σεβασμιότατος κκ. Κοσμάς. Τον ευχαρίστησαν για την προσεγμένη στην παραμικρή λεπτομέρεια εργασία του στην κατασκευή της ορειχάλκινης προτομής του Ήρωα. Το έργο του θα στέκει σαν ένα ιστορικό παράδειγμα και σαν φάρος στο κέντρο της Πλαγιάς θα έλκει τα βλέμματα και την προσοχή όλων και ειδικά των νέων. Ακόμα τον γλύπτη ευχαρίστησαν απόγονοι του αγωνιστή Καπογιωργάκη και πολλοί κάτοικοι του χωριού.
Δυο ήταν οι ομιλητές στην εκδήλωση ο κ. Δημήτριος Τσερές, φιλόλογος, ιστορικός & συγγραφέας και ο κ. Νικόλαος Μήτσης, ιστορικός ερευνητής και συγγραφέας. Και οι δύο περιέγραψαν με πολλές λεπτομέρειες τα ιστορικά γεγονότα που έλαβαν χώρα στην περιοχή της Πλαγιάς και γενικότερα στην Ακαρνανία. Οι ομιλίες τους τεκμηριωμένες απόλυτα αποτελούν μια πλήρη καταγραφή για τα αγωνιστικά συμβάντα και παρατίθενται αυτούσιες για τους σοβαρούς μελετητές της Επαναστατικής περιόδου του 1821. Σύντομη περιγραφή/περικοπή των ομιλιών αυτών δεν τολμώ να κάνω θεωρώντας κάτι τέτοιο βεβήλωση της ιστορικής αναφοράς στην οποία που οι Κύριοι Τσερές και Μήτσης αφιέρωσαν πολύτιμο χρόνο για να καταγράψουν και να μας εμπλουτίσουν μέσα από την ομιλία τους την ιστορική γνώση. Για όσους δεν είχαν την τύχη να παρακολουθήσουν την εκδήλωση συνιστάται η ανάγνωση των παρακάτω κειμένων. Σίγουρα ΔΕΝ είναι χάσιμο χρόνου!
Απόστολος Κων. Καρακώστας
Ακολουθούν τα κείμενα των ομιλητών στην εκδήλωση.
Δημήτριος Σπ. Τσερές, Φιλόλογος-Ιστορικός- Συγγραφέας
Θέμα: «Χερσόνησος Πλαγιάς .Ψηφίδες από τα χρόνια της Τουρκοκρατίας»
[Στο σύνορο οθωμανικής terra ferma και ιονίου χώρου][i]
Συμπληρώνονται φέτος διακόσια χρόνια από το σημαντικότερο γεγονός της νεότερης ελληνικής ιστορίας: την επανάσταση του 1821, δηλαδή από το γεγονός που αποτελεί τη ληξιαρχική πράξη γέννησης του νέου ελληνικού κράτους. Η σχετική βιβλιογραφία είναι απέραντη και σ’ αυτήν μπορεί να καταφύγει ο κάθε ενδιαφερόμενος για να βρει απαντήσεις στα ερωτήματα και τις απορίες του.
Στο πλαίσιο όμως του εορτασμού των διακοσίων χρόνων, όχι μόνο σε κεντρικό αλλά και σε τοπικό επίπεδο, προκύπτει η ανάγκη να πορευτούμε πάλι στις ατραπούς της τοπικής ιστορίας και να αναδείξουμε ζητήματα, ανεξερεύνητα ως τώρα ή ελλιπώς φωτισμένα, φροντίζοντας βέβαια να μην τα απομονώσουμε από τη μεγάλη εικόνα αλλά να εντοπίσουμε τους αρμούς που συνδέουν το τοπικό με το γενικό και του δίνουν, ενδεχομένως, την ισχύ παραδειγματικού ερμηνευτικού σχήματος. Και κάθε τόπος καλείται μέσα σ’ αυτό το πλαίσιο να στοχαστεί τη δική του συμβολή στον Αγώνα και να συνεισφέρει τον δικό του οβολό στον μεγάλο έρανο της Εθνικής Παλιγγενεσίας.
Μέσα σ’ αυτό το πλαίσιο εντάσσεται και η περίπτωση του δικού μας τόπου, της «Χερσονήσου της Πλαγιάς».
Η εν λόγω χερσόνησος είναι η ευρύτερη περιοχή-χερσόνησος, που την ενώνει με τη σύνολη Ακαρνανία το χερσαίο κομμάτι, που αρχίζει από τη λεγόμενη «Διώρυγα της Κλεοπάτρας (στην είσοδο του χωριού Άγιος Νικόλαος καθώς ερχόμαστε από Λευκάδα, εκεί που υπάρχει ένα μικρό γεφύρι) και, αφήνοντας ανατολικά του τη λίμνη Βουλκαριά, συναντά το Ιόνιο πέλαγος στον κόλπο της Παλαίρου. «Χερσόνησος Πλαγιάς» ονομάστηκε προφανώς γιατί τα εδάφη της Πλαγιάς καταλαμβάνουν πολύ μεγάλο μέρος της, σχεδόν 50.000 στρέμματα. Το άλλο χωριό της είναι η Περατιά, το εδαφικό τμήμα της οποίας είναι αρκετά μικρότερο. Στο ανατολικό άκρο απομένει και ένα τμήμα που ανήκει στην Πογωνιά.
Ας κάνουμε μια χοντρική οριοθέτηση του εδαφικού τμήματος της χερσονήσου, που ανήκει στην Πλαγιά: ξεκινάμε λίγο νοτιότερα από το μικρό φρούριο του Αγίου Γεωργίου στον Παλιοχαλιά, συνεχίζουμε προς νότον ακολουθώντας την ακαρνανική ακτή του Ιονίου, φτάνουμε στο ακρωτήριο Κεφάλι στο ΝΔ άκρο της χερσονήσου, στρεφόμαστε ανατολικά, παραπλέουμε τις παραλίες της «Φτέρης» (για τους Πλαγιώτες) ή «Ασπογιαλός» (για τους Λευκαδίους) και «Βαθιαβάλης», κάπου στο σημείο αυτό στρεφόμαστε προς βορράν, αφήνουμε ανατολικά την εδαφική περιφέρεια της Πογωνιάς και της Παλαίρου, κρατάμε μέσα στα όρια της χερσονήσου μας την αρχαία Πάλαιρο («Κερχοπούλα»), φτάνουμε στη λίμνη Βουλκαριά, την αφήνουμε στα δεξιά μας (δηλαδή ανατολικά), φτάνουμε στον οικισμό «Αμμούσα» Πλαγιάς (νότια της «Διώρυγας της Κλεοπάτρας) και ακολουθώντας πάνω κάτω τη νοητή γραμμή μεταξύ του σημείου αυτού και του Παλιοχαλιά (αφήνοντας βόρεια το βουνό της Λάμιας και το χωριό της Περατιάς με την εδαφική του περιφέρεια) καταλήγουμε στο σημείο που ξεκινήσαμε, δηλαδή τον Παλιοχαλιά.
Στην Περατιά ανήκει το υπόλοιπο, και μικρότερο, τμήμα της χερσονήσου, δηλαδή το βόρειο και βορειοδυτικό τμήμα, που περικλείεται ανάμεσα στη γραμμή «Αμμούσα»-«Παλιοχαλιάς» και τα παράλια του Ιονίου.
Είναι φανερό ότι πρόκειται για ένα πλαγιώτικο imperium: οι Πλαγιώτες κατάφεραν, χρησιμοποιώντας ενίοτε και το δίκαιο της πυγμής, να «κατακτήσουν» το μεγάλο τμήμα της χερσονήσου. Κάποιοι απόηχοι από το παρελθόν ασαφείς μεν (ως προς τη χρονολογική τους ακρίβεια, τα εμπλεκόμενα πρόσωπα και τους τοπικούς προσδιορισμούς) αλλά σαφείς ως προς το θέμα της επέκτασης και της κατοχύρωσης των συνόρων του χωριού το επιβεβαιώνουν: για την επέκταση και την κατοχύρωση αυτή και βιαιότητες υπήρξαν και αίμα χύθηκε.
Προεξαγγελτικά και παρεκβατικά να σημειώσουμε ότι η θέση της Χερσονήσου της Πλαγιάς ανάμεσα στην Ακαρνανία και τα κοντινά νησιά του Ιονίου (Λευκάδα-Ιθάκη-Μεγανήσι) είναι στρατηγική, όπως εξάλλου ήταν πάντα από την αρχή των ιστορικών χρόνων. Από το σύνολο των μαρτυριών, που συνηγορούν υπέρ αυτού, επιλέγω τρείς: Το φρούριο της «Στέρνας», την ανακήρυξη της Λευκάδας ως πρωτεύουσας του «Κοινού των Ακαρνάνων» τον 3ο π.χ. αι. (272-197 π.χ.) και την αρχαία γέφυρα, τη μεγαλύτερη ίσως του αρχαίου κόσμου η οποία ένωνε την Λευκάδα με την Ακαρνανία και η οποία άρχιζε από τη θέση «Πέραμα» της Λευκάδας, κοντά στον ερειπωμένο ναΐσκο του Αγίου Γεωργίου στην περιοχή του Καλλιγωνίου, λίγο δυτικότερα του μικρού φρουρίου «Κωνσταντίνος» ή «Φορτίνο», και κατέληγε στο μικρό ακρωτήριο της ακαρνανικής ακτής, λίγο βορειότερα του «Παλιοχαλιά», το οποίο όλοι όσοι έχουν ασχοληθεί με το συγκεκριμένο θέμα το ονομάζουν «Ρούγα» αλλά το σωστό είναι «Μπούγας».
Ας περάσουμε στο βασικό μας θέμα:
Ι. Η περιοχή μας, μαζί με όλο το Ξηρόμερο, κατακτήθηκε από τους Οθωμανούς περί τα μέσα του 15ου αιώνα και συγκεκριμένα από το έτος 1479, (οπότε οι Οθωμανοί κατακτητές ολοκλήρωσαν την κατάκτηση του σαντζακιού του Κάρλελι από τους Τόκκους) και έμεινε υπό την κατοχή τους έως το τέλος της οθωμανικής κυριαρχίας στην Ελλάδα. Την ίδια χρονιά καταλαμβάνουν και την όμορη Λευκάδα. Η πορεία των δύο περιοχών υπήρξε κοινή για το διάστημα από το 1479 έως το 1684 που η Λευκάδα περνάει στην κυριαρχία της Βενετίας: Τα οθωμανικά αρχεία μας επιβεβαιώνουν το ήδη γνωστό ότι δηλαδή ότι οι δύο περιοχές ανήκουν στην ίδια φορολογική ενότητα του σαντζακιού του Κάρλελι, μια περιοχή που φτάνει ως το Αγγελόκαστρο.
Οι πρώτες γραπτές μαρτυρίες για την περιοχή μας, που αφορούν την εποχή της Τουρκοκρατίας, ανάγονται στον 16ο αιώνα, και συγκεκριμένα στο έτος 1530/31.
Πώς διασώθηκαν αυτές οι μαρτυρίες;
Όπως ήδη αναφέραμε, για το διάστημα 1479-1684 η Λευκάδα βρισκόταν υπό την κυριαρχία των Οθωμανών, υπό την οποία βρισκόταν όλος ο ελλαδικός χώρος και φυσικά και η δική μας περιοχή. Αυτή την εποχή η Λευκάδα μαζί με την απέναντι στεριά ως το Αγγελόκαστρο, αποτελούσε μια μεγάλη διοικητική περιφέρεια, το «σαντζάκι του Κάρλελι». Στα τουρκικά αρχεία διασώζονται οι φορολογικοί κατάλογοι, που συνέτασσε η οθωμανική διοίκηση των χρόνων εκείνων για τις διάφορες περιοχές της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και, μεταξύ αυτών, και οι φορολογικοί κατάλογοι του σαντζακιού του Κάρλελι, στην οποία, όπως προαναφέραμε, περιλαμβανόταν η Λευκάδα και η έναντι ακαρνανική περιοχή. Οι Λευκάδιοι, που είναι πιο ψαγμένοι από μας, κατάφεραν πρόσφατα να πάρουν στα χέρια τους (σε ηλεκτρονικό αντίγραφο) ένα τμήμα από τα αρχεία αυτά και να τα δημοσιεύσουν μεταφρασμένα στο βιβλίο που επιγράφεται Οθωμανικές πηγές για την ιστορία της Λευκάδας.
Αυτή η πολύ σημαντική (για τη Χερσόνησο της Πλαγιάς) αρχειακή πηγή μάς δίνει σημαντικές πληροφορίες μόνο για τον οικισμό της Πλαγιάς (οικισμός με το όνομα «Περατιά» δεν αναφέρεται πουθενά στις Οθωμανικές πηγές) και ρίχνει κάποιο φως σε μια περίοδο της ιστορίας του, για την οποία ως τώρα υπήρχε σκοτάδι: πρώτον ότι οικισμός με το όνομα «Πλαγιά», όπως και οικισμός με το όνομα «Άγιος Ηλίας» υπάρχουν τουλάχιστο από τις αρχές του 16ου αιώνα· δεύτερον ότι τα ονόματα των δύο οικισμών παραμένουν τα ίδια από τότε· τρίτον καταγράφει τον πληθυσμό των δύο οικισμών κατά τα χρόνια αυτά· και τέταρτον μας διασώζει έναν ονομαστικό κατάλογο των κατοίκων τους για το έτος Εγίρας 1051, που αντιστοιχεί στο δικό μας 1641-42.
Το πρώτο τεκμήριο είναι του έτους 1530/31 και είναι ένα συνοπτικό φορολογικό κατάστιχο του σαντζακιού του Κάρλελι (της «Περιφέρειας Αγγελοκάστρου» θα λέγαμε σήμερα). Τα στοιχεία όμως, που περιλαμβάνει το κατάστιχο, προέρχονται από την απογραφή, που διεξήχθη την προηγούμενη δεκαετία του 1520. Το χωριό μας εμφανίζεται στο κατάστιχο αυτό με την ονομασία Solâni Pilaya (=Σολιανή Πλαγιά) με 76 χανέδες [:οικογένειες], 16 άγαμους και 3 χήρες. Ο προσδιορισμός «Σολλιανή» πρέπει να συσχετισθεί με την αρχαία κορινθιακή αποικία «Σόλλιον», που μαρτυρείται ότι υπήρχε στην περιοχή και την οποία ο καθηγητής Νικόλαος Φαράκλας ταυτίζει με τη μικρή οχυρωμένη πόλη, που είχε εντοπίσει πρώτος ο Dörpfeld δυτικά του φρουρίου του Αγίου Γεωργίου, του Κάστρου της Πλαγιάς δηλαδή. Στο ίδιο κατάστιχο αναγράφεται και ο συνοικισμός Άγιος Ηλίας με πληθυσμό 10 χανέδες, 1 άγαμο και 1 χήρα.
Το τελευταίο τεκμήριο των Οθωμανικών πηγών, στο οποίο αναφέρονται η Πλαγιά και ο Άγιος Ηλίας, είναι ένα συνοπτικό κατάστιχο κεφαλικού φόρου των «απίστων» του βιλαετιού της Αγίας Μαύρας για το έτος Εγίρας 1062 (δικό μας 1651/52). Το 1684 η τουρκοκρατούμενη Λευκάδα κατακτάται από τους Βενετούς, οπότε σταματάει να υπάρχει στα οθωμανικά αρχεία υλικό για τη Λευκάδα. Προφανώς, στα οθωμανικά αρχεία συνεχίζει να υπάρχει αρχειακό υλικό που αφορά την περιοχή μας. Αλλά αυτό περιμένει τον ερευνητή που θα το συλλέξει και θα το αξιοποιήσει.
Αξιοσημείωτο ότι από όλα τα χωριά του καζά (=επαρχία) της Αγίας Μαύρας (εξαιρείται η εντός του Κάστρου πόλη της Αγίας Μαύρας) ο αριθμός των χανέδων [:οικογενειών] της Πλαγιάς είναι μικρότερος μόνο από τον αντίστοιχο του οικιστικού συγκροτήματος των Σφακιωτών (110 χανέδες), που αποτελείται όμως από 5 χωριά, και της Βαυκερής (100 χανέδες). Αν μάλιστα προσθέσουμε τον πληθυσμό του Αγίου Ηλία, που ανήκε στην Πλαγιά, τότε η Πλαγιά γίνεται στην ουσία (δεδομένου ότι οι Σφακιώτες αποτελούν άθροισμα 5 χωριών) το δεύτερο σε πληθυσμό χωριό του καταλόγου με πρώτο τη Βαυκερή. Δηλαδή μια κατάσταση σχεδόν σαν τη σημερινή που η Πλαγιά έχει τον μεγαλύτερο μόνιμο πληθυσμό από όλα τα χωριά της Λευκάδας και της χερσονήσου της Πλαγιάς, δηλαδή της περιοχής που αποτελούσε τότε τον καζά [=επαρχία] της Αγίας Μαύρας. Nα προσθέσω ότι ο μεγαλύτερος πληθυσμός των δύο οικισμών, Πλαγιάς και Αγίου Ηλία, είναι αυτός που αναγράφεται στο φορολογικό κατάστιχο του 1531/1532, δηλαδή στο παλιότερο σωζόμενο.
Ένα αξιοσημείωτο γεγονός των αρχών του 17ου αιώνα είναι και ο θάνατος του Γκίνου Μπούα-Γρίβα στην τοποθεσία που οι Πλαγιώτες και οι Περατιανoί ονομάζουμε Μπούγα, την περιοχή δηλαδή που αρχίζει περίπου από το σημερινό μικρό γεφύρι, το οποίο βρίσκεται στα σύνορα των περιφερειών Περατιάς-Πλαγιάς λίγο ανατολικότερα από το σημείο της ακαρνανικής ακτής, στο οποίο εκβάλλει το μικρό ποτάμι που διασχίζει τον κάμπο της Πλαγιάς.
Την απάντηση για το πώς η τοποθεσία πήρε την ονομασία Μπούγας μάς τη δίνει ο Kωνσταντίνος Σάθας: To 1585, μας πληροφορεί ο Σάθας, στην Περατιά και συγκεκριμένα
Αντίκρυ της Λευκάδος, εις θέσιν έκτοτε επονομαζομένη «του Μπούα το αυλάκι» σκοτώθηκε καταδιωκόμενος από τους Τούρκους και «γενναίως μαχόμενος» ο Γκίνος Μπούας-Γρίβας, αδερφός του αρματολού Βόνιτσας και Λούρου Θεόδωρου Γρίβα, στη διάρκεια μιας από τις πολλές βενετουρκικές συρράξεις του ταραγμένου 16ου αιώνα. Είναι προφανές πως με τη λέξη «αυλάκι» εννοείται το ποτάμι που, όπως είπαμε, οι ντόπιοι το ονομάζουμε ο Μπούγας.
Όσον αφορά τη μετατροπή του «Μπούας» σε «Μπούγας» ερμηνεύεται εύκολα: στη ντοπιολαλιά της περιοχής αναπτύσσεται συνήθως ο φθόγγος γ ανάμεσα σε δύο φωνήεντα. Έτσι η «ζωή μου», γίνεται «η ζωγή μου», «η ζωούλα μου» γίνεται η «ζωγούλα μου», το «χούι» γίνεται «χούγι».
ΙΙ. Μετά το 1684, οπότε η Λευκάδα καταλαμβάνεται από τους Βενετούς, στο εδαφικό καθεστώς της Χερσονήσου της Πλαγιάς γίνεται μια μεταβολή: Οι Βενετοί, με τη συνθήκη του Κάρλοβιτς (1699), εκτός από τη Λευκάδα παίρνουν από τους Τούρκους και μια λωρίδα επί της ακαρνανικής ακτής, που εκτείνεται περίπου από τον Τεκέ ως τον Παλιοχαλιά και της οποίας αγνοούμε το ακριβές πλάτος. Ιδού τι ορίζεται στο 3 άρθρο της συνθήκης αυτής [απόδοση στα ελληνικά]:
Το νησί της Αγίας Μαύρας, με το φρούριό της, το ακρωτήριο της γέφυρας λεγόμενο Περατιά, χωρίς καμιά μεγαλύτερη επέκταση στην Terra Ferma, και το νησί της Λευκάδας, ενωμένο με τη Σάντα Μαύρα παραμένουν στην κατοχή και την κυριότητα της Πολιτείας της Βενετίας.
Μπορεί να μην προσδιορίζεται στη συνθήκη το ακριβές πλάτος της κατοχυρωμένης στη Βενετία περιοχής επί της Terra Ferma αλλά είναι βέβαιο ότι αυτή είχε υπολογίσιμο βάθος, αλλιώς ο εχθρός θα μπορούσε να πλησιάσει την θάλασσα σε απόσταση τέτοια που θα του επέτρεπε να ακυρώσει την επιδίωξη των Βενετών να εξασφαλίσουν την ασφάλεια του διάπλου της λευκαδικής λιμνοθάλασσας και των Αλυκών Αλεξάνδρου. Και υπάρχει επί του προκειμένου ένα σοβαρό τεκμήριο: Σε διάταγμα του Βενρτού Γενικού Προνοητή Θαλάσσης Ντολφίν, εκδοθέντος την 21.8.1701, μόλις δυο χρόνια μετά τη συνθήκη του Κάρλοβιτς, η Βενετία παραχωρεί άσυλο και κτήματα στη Λευκάδα (στην περιοχή της Βασιλικής) σε διάφορες οικογένειες από την Ακαρνανία, Έλληνες αλλά και εκχριστιανισθέντες Τούρκους. Παραθέτω το σχετικό απόσπασμα:
Παρουσιάσθησαν ευλαβώς ενώπιόν μας και εζήτησαν οικειοθελώς άσυλον εν τη αυτή νησω διάφοροι οικογένειαι εξ Ακαρνανίας, εξ ων τινές κατά τον καθορισμόν των συνόρων (η υπογράμμιση δική μου) υπεχρεώθησαν ν’ αφήσουν εις τους Τούρκους τα εν Περατιά κτήματά των, ως και τινές άλλαι, αίτινες κατά τον παρελθόντα πόλεμον, εγκαταλείψασαι ου μόνον τας εν Ακαρνανία εστίας των αλλά και το Μωαμεθανικόν των θρήσκευμα….
Η φράση «κατά τον καθορισμόν των συνόρων» δεν θα είχε νόημα αν η παραχωρηθείσα στη Βενετία λωρίδα περιλάμβανε μόνο την ακτογραμμή. Το όριο πρέπει να πήγαινε «πιο μέσα» και να χώριζε την κτηματική περιουσία των Περατιανών σε δύο μέρη: σε ένα, που ανήκε στην οθωμανική επικράτεια (το μικρότερο, κατά τη γνώμη μου) και σε ένα που ανήκε στην επικράτεια των Βενετών -το μεγαλύτερο. Και εκείνοι που τα κτήματά της βρέθηκαν στη ζώνη της τουρκικής κυριαρχίας ή πολύ κοντά σ’ αυτήν «υπεχρεώθησαν» να τα αφήσουν στους Τούρκους και να ζητήσουν προστασία και γη στη νέα κυρίαρχο του γειτονικού νησιού και μιας ζώνης επί της δικής τουςς ακτής. Μια τραβηγμένη ερμηνεία του κειμένου δεν θα απέκλειε και την πιθανότητα ολόκληρη η εδαφική περιφέρεια της Περατιάς να πέρασε στη βενετική κυριαρχία (στη περίπτωση αυτή οι «διάφοροι οικογένειαι εξ Ακαρνανίας» δεν θα ήταν κατ’ ανάγκη μόνο κάτοικοι της Περατιάς αλλά πιθανόν και άλλοι που είχαν περιουσία στην Περατιά χωρίς να είναι κάτοικοι του οικισμού).
Επί πλέον είναι γνωστό ότι οι Βενετοί επεδίωκαν πάντα ένα ασφαλές όριο μεταξύ της δικής τους και της οθωμανικής επικράτειας. Και το πιο «κοντινό» παράδειγμα μάς το δίνει το άρθρο 4 της συνθήκης του Πασσάροβις (1718), με το οποίο, συν τοις άλλοις, καθορίζονται τα όρια της υπό βενετική κυριαρχία Βόνιτσας. Το άρθρο αυτό ορίζει επί λέξει [απόδοση στα ελληνικά]:
Τα κάστρα του Βουθρωτού, της Πρέβεζας και της Βόνιτσας, κείμενα στις ακτές της Άσπρης Θάλασσας, το οποία βρίσκονται υπό την εξουσία της Πολιτείας της Βενετίας σύμφωνα με το Uti Possidetis παραμένουν εκ νέου στην κατοχή της ίδιας Πολιτείας και σε καθένα από τα μέρη να είναι από τους διορισμένους Επιτρόπους επακριβής και δίκαιος ο χωρισμός των συνόρων, καθορισμένων σε βάθος μιας ώρας εδάφους (η υπογράμμιση δική μου) και διακρινομένων με την τοποθέτηση ορίων και σημαδιών).
Δηλαδή, η συνθήκη ορίζει τα όρια της βενετικής Βόνιτσας από την όμορη οθωμανική επικράτεια σε μεγάλο βάθος: «Μιας ώρας έδαφος» αντιστοιχεί πάνω κάτω σε πέντε χιλιόμετρα. Αυτό σημαίνει ότι η επικράτεια της υπό βενετικής κυριαρχίας Βόνιτσας πρέπει να έφτανε ανατολικά σχεδόν ως το σημερινό χωριό Παλιάμπελα, νότια ως τις υπώρειες του σημερινού χωριού Μοναστηράκι (αυτό ιστορικά είναι απολύτως εξακριβωμένο) και δυτικά ως τη λίμνη Βουλκαριά.
Εάν ίσχυε και στη συνθήκη του Κάρλοβιτς η απόσταση «Μιας ώρας έδαφος», ήτοι των πέντε χιλιομέτρων, τότε στη φράση του άρθρου 3 της συνθήκης του Κάρλοβιτς το ακρωτήριο της γέφυρας λεγόμενο Περατιά έπρεπε να περιλαμβάνεται όλη η περιοχή της Περατιάς, θεωρούμενη συνολικά ως ακρωτήριο, κάτι που ήδη αναφέραμε ως μια θεωρητικώς ισχύουσα πιθανότητα. Η μορφολογία της περιοχής είναι συμβατή με την άποψη αυτή. Τα όσα γνωρίζουμε και προαναφέραμε όμως δεν μας το βεβαιώνουν ρητά. Σε κάθε περίπτωση πάντως, για να μπορούν οι Βενετοί να ελέγχουν και να προασπίζουν τον Δίαυλο και τις Αλυκές Αλεξάνδρου, θα έπρεπε η επί της ακαρνανικής όχθης κατοχή τους να περιλαμβάνει οπωσδήποτε και μέρος της παραθαλάσσιας περιοχής της Πλαγιάς, εκτεινόμενο προς τα νότια του Παλιοχαλιά και έως τον λόφο, όπου βρίσκεται το κάστρο του Αγίου Γεωργίου της Πλαγιάς τουλάχιστον, αφού ο λόφος του Παλιοχαλιά βρίσκεται ακριβώς στα όρια των δύο χωριών. Μόνο, στην περίπτωση αυτή ο έλεγχος των Βενετών επί των Αλυκών Αλεξάνδρου και επί του Διαύλου θα ήταν εξασφαλισμένος.
Το ακριβές όριο, το μη καταγραμμένο στη συνθήκη του Κάρλοβιτς, ίσως να λανθάνει σε άλλα συνοδευτικά της συνθήκης κείμενα, των οποίων εγώ τουλάχιστον δεν έχω γνώση. Αλλά, και παρά την έλλειψη αυτή, είναι βέβαιο ότι οι ανωτέρω εκτιμήσεις μας δεν απέχουν πολύ της πραγματικότητας. Απλώς, εάν εντοπιστούν τέτοια τεκμήρια, θα έχουμε την επιθυμητή τεκμηρίωση των όσων ήδη εκθέσαμε και, επομένως, ακριβέστερη αποτύπωση της γεωπολιτικής εικόνας της περιοχής κατά την εποχή αυτή.
Να προσθέσουμε ότι στην αλληλογραφία των Τούρκων αξιωματούχων της Terra Ferma και των Βενετών αξιωματούχων της Λευκάδας γίνεται συνεχώς μνεία αυτών των συνόρων χωρίς όμως να ορίζεται σαφώς πού είναι το όριο αυτό:
Ο Μουχτάρ Μπουλούκμασης [: Tούρκος αξιωματούχος] από το Παραδείσι Μοναστηρακιού γράφει την 10.5.1771 προς τον Ανώτερο Προνοητή της Αγίας Μαύρας:
Και τους έχω των προεστών ορδινία να στρώσουν κάθε λογής κουβέντα με την εξοχότητά σας διά να τρέξει η ειρήνη και η ησυχία αναμεταξύ μας εις τα σύνορα… (η υπογράμμιση δική μου).
Και οι μπεκτζήδες [:Τούρκοι αξιωματούχοι] του Κάρλελι Μουρταζάγας Γιακούπαγας και Ασλάν Μπουλούμπασης, πάλι από το Παραδείσι, την 4.8.1776 επίσης προς τον Ανώτερο Προνοητή της Αγίας Μαύρας:
…και ελπίζομεν από του νυν και εις το εξής να λάβουν ανάπαυσιν και ησυχίαν τα σύνορά μας (η υπογράμμιση δική μου).
Στην λωρίδα αυτή επί της ακαρνανικής ακτής οι Βενετοί κατασκευάζουν, αμέσως μετά την κατάκτησή της το 1684, το μικρό φρούριο του Αγίου Γεωργίου του Παλιοχαλιά, προφανώς για να εξασφαλίσουν αυτό που επεδίωκαν με την προσάρτηση της λωρίδας αυτής: τον έλεγχο της διέλευσης του Διαύλου και την ασφάλεια των αλυκών του Αλεξάνδρου.
Στα χρόνια της Βενετοκρατίας στη Λευκάδα (1684-1797) και στα μετά την κατάλυση της βενετικής κυριαρχίας στη Λευκάδα το 1797 και έως το 1821 (που ξεσπάει η ελληνική επανάσταση στην Ακαρνανία), η Χερσόνησος της Πλαγιάς βρίσκεται στο σύνορο του τουρκοκρατούμενου ελληνικού χώρου και του υπό δυτικούς κυριάρχους ιόνιου χώρου. Είναι το «πέρασμα», όπως με σαφήνεια μας το λέει το δημοτικό τραγούδι για τον θάνατο του Βεληγκέκα (δημοσιευμένο: Claude Fauriel, Ελληνικά δημοτικά τραγούδια, Α΄ η έκδοση του 1824-25, εκδοτική επιμέλεια Αλέξης Πολίτης, Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης, Ηράκλειο 1999, σ. 152]:
Γραμματικέ μ’ αγαπητέ, κι εσύ πιστέ μου Φέζο,
γυρίστε πίσω, τρέξετε, πάρτε μου το κεφάλι,
προτού να φτάσ’ η κλεφτουριά κι έρθει να με το κόψει,
και το περάσ’ απ’ την Πλαγιάν, εμπρός από τους Τούρκους
και το πηγαίνει στην Φραγκιάν, στους χώρους των απίστων·
Στα χρόνια αυτά το «πέρασμα» αυτό το χρησιμοποιούν πολύ συχνά τα ένοπλα ελληνικά σώματα (κλεφτών και αρματολών), για να περάσουν από την επικίνδυνη περιοχή του κατακτητή στην ασφάλεια του ιόνιου χώρου, γεγονός που αποτελεί συνεχή αιτία διενέξεων και διαμαρτυριών των οθωμανικών αρχών της Χερσονήσου της Πλαγιάς προς τις αρχές της Λευκάδας, όπως μας πληροφορούν πολυάριθμες αποστολές, από τα Αρχεία Νομού Λευκάδας, μεταξύ Τούρκων αξιωματούχων της Terra Ferma και Βενετών αξιωματούχων της Λευκάδας, τις οποίες αναφέραμε παραπάνω.
Η πιο γνωστή περίπτωση είναι το πέρασμα των «καπετάνιων» στη Λευκάδα το 1807 για τη μεγάλη συγκέντρωση απέναντι στη Λευκάδα, στην περιοχή του σημερινού οικισμού της «Νικιάνας», στην τοποθεσία «στου Μαγεμένου», υπό την ηγεσία του νεαρού τότε Ι. Καποδίστρια, έκτακτου κομισάριου [:επιτρόπου] της Επτανήσου Πολιτείας στη Λευκάδα προς απόκρουση της επικείμενης εισβολής του Αλή. Την εποχή αυτή –αρχές του 19ου αιώνα- η Χερσόνησος της Πλαγιάς είχε περάσει στην πλήρη κυριαρχία του Αλή πασά. Στην κορύφωση της δύναμής του ο Αλή έχει τη δυνατότητα να συγκεντρώσει κατά της Λευκάδας, σύμφωνα με όλες τις μαρτυρίες, περί τις 11.000 εμπειροπόλεμους Αλβανούς, μια δύναμη υπολογίσιμη για τα δεδομένα της εποχής. Όλη η περιοχή από τον Τεκέ ως τη σημερινή Πλαγιά έχει κατακλυστεί από Αλβανούς πολεμιστές του. Συνάμα κατασκευάζει στη χερσόνησο της Πλαγιάς τα κάστρα του Αγίου Γεωργίου στον λόφο πάνω από το νέο χωριό της Πλαγιάς, και το Κάστρο του Τεκέ, στον λόφο, στη διασταύρωση της επαρχιακής οδού Λευκάδας-Βόνιτας με την παράκαμψη προς Περατιά-Πλαγιά. Με τα φρούρια αυτά ο Αλή έκλεισε τις δύο εισόδους-εξόδους του Διαύλου και έκοψε τη θαλάσσια συγκοινωνία μέσω της λιμνοθάλασσας προς την πόλη της Λευκάδας.
Στην κρίσιμη αυτή στιγμή η βοήθεια των κλεφτοαρματωλών, η οποία οργανώθηκε από τον Καποδίστρια, και τον μητροπολίτη Ιγνάντιο, αποδείχθηκε σωτήρια για τη Λευκάδα και με τις ενέργειες-αντιπερισπασμούς στα νώτα του Αλή και με το πέρασμά στη Λευκάδα των σπουδαιότερων καπετάνιων της Δυτικής Ελλάδας, για να ενισχύσουν την άμυνά της, τη γενική διεύθυνση της οποίας ο Καποδίστριας την έχει αναθέσει στον στρατηγό Εμμανουήλ Παπαδόπουλο, που υπηρετούσε στον ρωσικό στρατό. Την 1η Ιουλίου 1807 αποβιβάστηκαν στη Λευκάδα πάνω 250 ή 400 κλέφτες (οι μαρτυρίες ποικίλουν) από εκείνους που πολεμούσαν ως τότε στα νώτα του Αλή, με επικεφαλής τον Κίτσο Μπότσαρη και τον Κατσαντώνη. Κατά τον Ροντογιάννη η απόβαση έγινε την 5 ή 6 Ιουλίου. Κατ’ άλλους, όπερ και το σωστό, την 1 Ιουλίου. Ας δούμε πως περιγράφει το γεγονός η χειρόγραφη άγνωστη και ανέκδοτη «Εφημερίς Αγίας Μάβρας», με ημερομηνία έκδοσης την 1 Ιουλίου:
…μετά ταύτην την ευτυχή πράξιν δεν έλαβον πλέον θάρρος οι εχθροί να ενοχλήσουν τον αποσυρμόν τους, ούτε οι προσαφικόμενοι 500 εις Ζαβέρδαν ακούσαντες τον χαλασμόν των άλλων ετόλμησαν να τους φανούν κατ’ έμπροσθεν, αλλ’ από μακρόθεν τους έβλεπαν να απερνούν χωρίς να λάβουν την αποκοτίαν να κατεβούν εις το περιγιάλη να εμποδίσουν το εμπάρκο τους, το οποίο ηκολούθησε κατά την πρώτην του τρέχοντος, επάνω εις τας επί τούτω στελμέναις δίω κανονίστραις και εις το καράβι του καπετάν Χριστόδουλoυ Κομητόπουλου, το οποίον την προλαβούσαν ημέραν έρηξε πολλαίς κανονιές εις την άκρην οπού είχον φανή οι Τούρκοι και τους έκαμε να απομακρυνθούν, την αυτήν ημέραν ήλθον όλοι και εξεμπαρκαρίσθησαν εις του πασά την βρύσιν, όπου και εστρατοπέδευσαν, επήγε πολύς λαός να τους συναντήσουν και να συγχαρούν εις τον ερχομόν τους…
Δηλαδή: τα ένοπλα ελληνικά σώματα έφτασαν στο νότιο μέρος της Χερσονήσου της Πλαγιάς, το οποίο είναι πλήρως δασωμένο και τους βοηθούσε από ενδεχόμενη εχθρική επίθεση. Είναι λογικό να υποθέσουμε ότι μέσα από τους κρυμμένους από στην πυκνή βλάστηση δρόμους τους οδήγησαν ντόπιοι οδηγοί. Έφτασαν ή στην παραλία «Βαθιαβάλι» ή στη «Φτέρη»[ii], όπου τους περίμενε το καράβι του καπετάν Χριστόδουλoυ Κομητόπουλου και δύο άλλες «κανονίτραις», τα οποίο τους μετέφεραν απέναντι στη Λευκάδα, στην τοποθεσία «Στου πασά». Οι 500 Τούρκοι, που είχαν σταλεί στην Ζαβέρδα [:Πάλαιρο] δεν τόλμησαν να τους αντιμετωπίσουν και σε αυτό βοήθησαν και οι εναντίον τους κανονιοβολισμοί από το πλοίο του Κομητόπουλου. Να προσθέσουμε παρεμπιπτόντως ότι το μέρος αυτό έχει χρησιμοποιηθεί και άλλες φορές, για να περάσουν στη Λευκάδα ένοπλα σώματα, αφενός μεν γιατί το συγκεκριμένο σημείο δεν δυνατόν να φρουρηθεί από τους κυρίαρχους της Χερσονήσου και έτσι οι διερχόμενοι ένοπλοι απέφευγαν μια ανεπιθύμητη συνάντηση με εχθρικές δυνάμεις αφετέρου δε γιατί από εδώ περνούσαν επίσης σε σημεία της Λευκάδας, επίσης αφύλακτα ή πλημμελώς φυλασσόμενα, αποφεύγοντας την καλύτερα φρουρούμενη περιοχή από την πόλη μέχρι τον κόλπο «Δράπανο». Π.χ. τον Δεκέμβριο του 1944 από την ίδια περιοχή πέρασαν ένοπλα τμήματα του ΕΛΑΣ και κατέλαβαν το Μεγανήσι και εν συνεχεία όλη τη Λευκάδα.
Ας περάσουμε στις παραμονές του 1821, οπότε η Χερσόνησος της Πλαγιάς αποδείχτηκε προνομιακός χώρος για την προετοιμασία της Επανάστασης και ειδικότερα για τις επαφές των Φιλικών της Λευκάδας με τους οπλαρχηγούς της Δυτικής Στερεάς Ελλάδας.
Αρχές Ιανουαρίου 1821 η Εταιρεία δίνει εντολή να συγκεντρωθούν τα κατά τόπους ηγετικά κλιμάκια των Φιλικών για να αποφασίσουν τις τελικές αποφάσεις για την Επανάσταση. Η σχετική συνάντηση για τη Δυτική Στερεά Ελλάδα, επομένως και για την περιοχή μας, έγινε στη Λευκάδα. Μετά τα Θεοφάνεια του 1821 συγκεντρώθηκαν εκεί οι γνωστότεροι οπλαρχηγοί της Στερεάς: Ανδρούτσος, Τσόγκας, Βαρνακιώτης, Καραϊσκάκης, Μακρής, Στουρνάρης, Πανουργιάς και ο Ηλίας Μαυρομιχάλης από την Πελοπόννησο) και η παραμονή τους, κατά τη μαρτυρία του Ι. Ζαμπέλιου, διήρκεσε περί τον ένα μήνα. Στη Λευκάδα, στο σπίτι του Ζαμπέλιου (μπροστά στη δυτική πόρτα του ναού του Αγίου Νικολάου), έγινε η κρίσιμη σύσκεψη την Κυριακή της Αποκριάς του 1821, στην οποία αποφασίστηκε ότι υπεύθυνοι για την κήρυξη της Επανάστασης στη Δυτική Στερεά Ελλάδα θα ήταν ο Γ. Βαρνακιώτης, ο Γ. Τσόγκας και ο Γ. Καραϊσκάκης -τελικά τα πρωτεία παραχωρήθηκαν στον Βαρνακιώτη.
Αλλά ενώ είχε αποφασισθεί η Επανάσταση να κηρυχθεί ταυτόχρονα σε όλο τον ελληνικό χώρο και ενώ στον Μοριά είχε ήδη κηρυχθεί από τον Μάρτιο του 1821, ο Βαρνακιώτης στη Δυτική Στερεά δίσταζε και ανέβαλε.
Έτσι ορίζεται νέα συνάντηση στην Περατιά του Ι. Ζαμπέλιου («την ημέραν του Αγίου Κωνσταντίνου» του 1821) με τους Τσόγκα και Βαρνακιώτη, στην οποία, πάντα κατά την μαρτυρία του Ζαμπέλιου, κατόπιν πολύωρης και έντονης έως οξείας συνομιλίας ο Βαρνακιώτης μεταπείθεται και την 25.5.1821 με μια ενθουσιώδη επαναστατική προκήρυξη προς τους «συμπατριώτες Ξηρομερίτες» κηρύττει την Επανάσταση.
Τρεις μέρες μετά την επίσημη κήρυξη της Επανάστασης, και συγκεκριμένα τη νύχτα της 28ης προς 29η Μαΐου 1821 ο Γ. Τσόγκας επιτίθεται στο κάστρο του Αγίου Γεωργίου Πλαγιάς, που είχε ελάχιστους υπερασπιστές, και το κυριεύει. Αμέσως μετά στρέφεται προς το κάστρο του Τεκέ, του οποίου η ολιγομελής φρουρά παραδίνεται ύστερα από μικρή αντίσταση. Και πάλι ο Ι. Ζαμπέλιος μας πληροφορεί ότι άκουε με αγαλλίαση μέσα στην ησυχία της νύχτας τις κραυγές των Τούρκων που σκοτώνονταν.
Έτσι λοιπόν μετά αιώνες δουλείας η μικρή πατρίδας μας βρέθηκε κι αυτή ελεύθερη στην αγκαλιά της Μητέρας Πατρίδας. Άρχιζε πλέον και γι’ αυτήν μια νέα ζωή. Και μπορεί τα τουρκικά στρατεύματα υπό τον Χουρσίτ (μετά την συντριβή του Αλή πασά) να επανακτούν για λίγο τα δύο φρούρια (αρχές Μαρτίου 1822) αλλά οι δείκτες του μεγάλου ρολογιού της Ιστορίας δεν ήταν δυνατόν πλέον να γυρίσουν πίσω. Λίγα χρόνια αργότερα, τον Σεπτέμβριο το 1828, τα δύο κάστρα ανακαταλαμβάνονται από τα στρατεύματα του στρατηγού Τσωρτς, στον οποίο έχει ανατεθεί το έργο της εκκαθάρισης της Δυτικής Ελλάδας από τα υπολείμματα των τουρκικών δυνάμεων.
Έπρεπε όμως να υπερνικηθεί μια τελευταίο δυσκολία: Με το πρωτόκολλο, που υπέγραψαν οι 3 Προστάτριες Δυνάμεις στο Λονδίνο τον Φεβρουάριο του 1830, αποφασίστηκε η συρρίκνωση των συνόρων του νεαρού ελληνικού κράτους σε αντάλλαγμα της πλήρους ανεξαρτησίας που του παραχωρήθηκε: αντί της γραμμής Άρτας-Βόλου ως σύνορό του ορίστηκε η γραμμή Αχελώου-Σπερχειού και έτσι άφηνε εκτός όλη την Ακαρνανία και από την Αιτωλία το Αγρίνιο με τη γύρω του περιοχή. Ευτυχώς η λύση αυτή δεν εφαρμόστηκε ποτέ. Με το νέο πρωτόκολλο του 1832 τα σύνορα της Ελλάδας επανέρχονταν στη γραμμή Βόλου-Άρτας. Η μικρή πατρίδας μας βρέθηκε, οριστικά αυτή τη φορά, ελεύθερη στην αγκαλιά της Μητέρας Πατρίδας.
[1] Εκφωνήθηκε στην Πλαγιά την 16.7.2021 στο πλαίσιο των εκδηλώσεων του Δήμου Ακτίου-Βόνιτσας για τον εορτασμό των 200 χρόνων από την Επανάσταση του 1821.
[1] Είναι η πρώτη παραλία που συναντά κανείς στο αριστερό του χέρι παραπλέοντας από νότο την χερσόνησο της Πλαγιάς με κατεύθυνση από το ακρωτήριο «Κεφάλι» ή «Ποδάρι» (το δυτικότερο μικρό ακρωτήριο της Χερσονήσου) προς ανατολάς. Οι Πλαγιώτες την αποκαλούν «Φτέρη», οι Λευκάδιοι «Ασπρογιαλό».
Νικόλαος Μήτσης, Συγγραφέας – Ιστορικός ερευνητής
(Όλα τα παρακάτω αδιάσειστα στοιχεία προκύπτουν από έρευνα του κ. Μήτση μέσα από πρωτογενείς αρχειακές πηγές των Γ.Α.Κ.)
Θέμα: – « Πλαγιώτες και Περατιανοί οπλαρχηγοί και αγωνιστές του 1821»
– «Η δράση του Πλαγιώτη, Αντιστράτηγου Κώστα Καπογιωργάκη στον Επαναστατικό Αγώνα του 1821»
« Οπλαρχηγοί του 1821 από Περατιά, Πλαγιά Βονίτσης & ο Κώστας Καπογιωργάκης »
« Ως γνωστόν της επανάστασης του 1821, προηγήθηκε ο κλεφταρματολισμός και σε αυτή εδώ την περιοχή της Χερσονήσου της Πλαγιάς, λόγω γειτνιάσεως με την Λευκάδα και τον Κάλαμο που ήταν υπό Αγγλική κατοχή, επέδειξε ικανοποιητική άνθηση και στα βουνά της επαρχίας Βονίτσης και Ξηρομέρου ακουγόταν συνέχεια η κλαγγή των όπλων. Οι Ξηρομερίτες και οι Βονιτσάνοι δεν έβλεπαν την ώρα και τη στιγμή να επαναστατήσουν και να ριχτούν κατά των Τούρκων, που ως γνωστόν για πολλά χρόνια τους καταδυνάστευαν μαζί με τους υπόλοιπους Έλληνες .
Και όταν η Φιλική Εταιρεία ετοίμασε τα πάντα και η οργή ξέσπασε και άρχισε η αναμέτρηση της απελευθέρωσης, κανένα μα κανένα χωριό της επαρχίας Βονίτσης και Ξηρομέρου δεν υστέρησε στον υπέρ της ανεξαρτησίας αγώνα και με επώνυμους και ανώνυμους αγωνιστές, έδωσαν το παρόν στο εθνικό προσκλητήριο και βοήθησαν, όσο μπόρεσαν, με έμψυχο υλικό και συνέβαλαν στο ξεσκλάβωμα του Ξηρομέρου, όπου και τελικά στα 1832 με τη Συνθήκη της Κων/λης και του Λονδίνου, η Ακαρνανία ενσωματώνεται πλέον στο νεοϊδρυθέν ελληνικό Κράτος.
Απ΄ τα χωριά της επαρχίας Βονίτσης και Ξηρομέρου που συμμετείχαν ενεργά στην εθνεγερσία , σήμερα , θα περιοριστούμε και θα αναφερθούμε για τα χωριά , Περατιά και Πλαγιά του Δήμου Ακτίου- Βονίτσης και ιδιαίτερα για τον αντιστράτηγο Κώστα Καπογιωργάκη που ήταν γνήσιο τέκνο του χωριού, Πλαγιά και για τον οποίο η δημοτική αρχή , τοποθετεί , σήμερα, ως ελάχιστο φόρο τιμής,την προτομή του, τιμώντας έτσι την προσφορά του ήρωα στα χρόνια της εθνικής Παλιγγενεσίας.
Από την Περατιά επώνυμοι Οπλαρχηγοί που συμμετείχαν στους αγώνες της εθνεγερσίας του ΄21, ήταν : Πάνω απ΄ όλα οι Γριβαίοι, οι οποίοι είχαν ενεργό δράση με Πανελλήνια εμβέλεια , όπως : ο Θεόδωρος Γρίβας ο οποίος έφθασε στον βαθμό του στρατάρχη , αλλά διετέλεσε και επί σειρά ετών και βουλευτής Βονίτσης και Ξηρομέρου , ο Γαρδικιώτης Γρίβας ο οποίος ήταν υποστράστηγος και υπασπιστής του Όθωνα , καθώς και γερουσιαστής, ο Σταύρος Γρίβας ο οποίος ήταν χιλίαρχος και βουλευτής Βονίτσης και Ξηρομέρου , ο Φλώρος Γρίβας ο οποίος ήταν αντιστράτηγος και Δήμαρχος Ανακτορίων , ο Χρήστος αδελφός των προαναφερομένων ο οποίος ήταν εκατόνταρχος και ο εξάδελφός τους χιλίαρχος Γεώργιος ή Σβίγκος , ο οποίος και σκοτώθηκε στο Μεσολόγγι στις 10 Απριλίου 1826. Επίσης και οι μικροπλαρχηγοί : Μπίσαλας Πάνος . Μπουλουξής , σκοτώθηκε στο Μεσολόγγι (10-4-1826) και ο Ευστάθιος Τσίκρικος , Μπουλουξής και σωματάρχης στον Γεώργιο Πεσλή .
Από δε την Πλαγιά , επώνυμοι Οπλαρχηγοί ήταν, οι :
Βλάχος ή Σπανός Κώστας. Μπουλουξής.
Δημόκας ή Λύρης Χρήστος , Μπουλουξής .
Δημόκας ή Λύρης Σπύρος , Μπουλουξής, σκοτώθηκε στο Μεσολόγγι (1826).
Δόνος Γιάννης ή Ζαλογγίτης, 100ρχος το 1824 και υπολοχαγός στη βασιλική Φάλαγγα (1836).
Δόνος Χρήστος ή Ζαλογγίτης, σκοτώθηκε στη μάχη του Ντολμά (28-Φεβρ. 1826).
Δόνος Κώστας . Πενήνταρχος αξιωματικός στα 1824.
Δόνος Δήμος ή Καμαρωμένος.΄Ηταν 100ρχος το 1825 , προήχθη σε Ταξιαρχικός (8 Μαρτ.1826) και σκοτώθηκε στο Μεσολόγγι (10 Απρ. 1826).
Κατσαρός Ευστάθιος . Αντιστράτηγος. Κατάγονταν από τη Λευκάδα , αλλά εγκαταστάθηκε στην Πλαγιά Βονίτσης. Ανδραγάθησε στην μάχη του Αετού . Ήταν Χιλίαρχος το 1823 και ευνοούμενος πολιτικά του Μαυροκορδάτου , διατελέσας δε και στρατοδίκης στη δίκη του Καραΐσκάκη στο Αιτωλικό (30 Μαρτ.1824 ). Το 1825 προτάθηκε για αντιστράτηγος. Αιχμαλωτίσθηκε στην Σφακτηρία (Εμφύλιος στην Πελοπόννησο) και πέθανε στην Αίγυπτο. Κατσαρός Παναγιώτης . Ήταν αδελφός με τον Ευστάθιο και το 1825 ήταν Χιλίαρχος . Στη μάχη στο Κρεμμύδι έλαβε οχτώ πληγές και του κόψανε στη μάχη αυτή το αυτί , οι Αιγύπτιοι του Ιμπραήμ. Το 1828 ήταν 100 ρχος στο Ταξιαρχικό Σώμα στη Βόνιτσα . Το 1835 υπολοχαγός στη βασιλική Φάλαγγα . Το 1836 έλαβε μέρος στην εξέγερση των Ακαρνάνων Αξ/κών κατά του Όθωνα και καθαιρέθηκε από το στρατό. Το 1843 αποκαταστάθηκε βαθμολογικά με τον βαθμό του Ταγματάρχη στη βασιλική Φάλαγγα.
Κοκόρης Αποστόλης : Ήταν 25 ρχος το 1828 στη χιλιαρχία του Κατσικογιάννη ,100 ρχος (1832) , ανθυπολοχαγός στη βασιλική Φάλαγγα (1844) και Δημοτικός Σύμβουλος Δ. Ανακτορίων (1842-184).
Λεπενιώτης ή Λεπενιωτάκης Κώστας (1785-1826). Σαρακατσάνος στην καταγωγή και από τη φάρα των Κατζαντωναίων . Το 1811 ανέλαβε ως Κολτζής των Κατζαντωναίων στην Πλαγιά για τον έλεγχο του διαμετακομιστικού εμπορίου στο στενό Λευκάδας – Ακαρνανίας και έκτοτε διέμεινε μόνιμα στην Πλαγιά. Υπηρετεί το 1819 στην αυλή του Αλή Πασά με τους Καραΐσκάκη , Βαρνακιώτη , Τσόγκα , Γριβογιώργο και Τσέλιο. Το 1821 πολέμησε στην Πλαγιά, στον Τεκέ και στη Βόνιτσα. ΄Ήταν Χιλίαρχος το 1824 (6 Μαΐου 1824) και Αντιστράτηγος ( 26 Φεβρ. 1826). Σκοτώθηκε στο Μεσολόγγι (1826), αφήνοντας δυο παιδιά , τον Βασίλη (1806), και την κοιλάρφανη κόρη του , Κωνσταντούλα (1826) που το 1865 ήταν αμφότεροι κάτοικοι στη Λαμία.
Μπουρδάρας Νικόλαος : (1780-1821). Κολτζής του Κατσαντώνη στην Βόνιτσα . Αρχαίος αρματωλός και σύντροφος του Κατσαντώνη . Υπηρετεί και αυτός το 1819 στην αυλή του Αλή Πασά με τους Καραΐσκάκη , Τσόγκα , Βαρνακιώτη και Τσέλιο. Σκοτώθηκε στις 9 Σεπτεμβρίου 1821 στη μάχη στο Κατάκωλο Βονίτσης.
Πανούτσος Πλαγιώτης . Ήταν 100 ρχος το 1823 και Ταξιαρχικός (10-3-1825).
Πανταζής Θωμάς : Ήταν 100 ρχος (1825) και υπολοχαγός στη βασιλική Φάλαγγα (1836.)
Πανταζής Κώστας ή Λάπας: Ήταν 100 ρχος το 1826 και το 1828 στη Βόνιτσα επί Ρίχαρντ Τσώρτς.
Πανταζής Χρήστος : υποχιλίαρχος ( 1826) , ανθυπολοχαγός βασιλική Φάλαγγα (1843) .
Πλαγιώτης Πέτρος : Ήταν σημαιοφόρος 100 ρχος αξιωματικός του Γαρδικιώτη Γρίβα.
Πλαγιώτης ή Παξινός Στάθης : Ήταν 100 ρχος το 1826.
Παξινός Γιάννης. Εκατόνταρχος (1826) . Πολέμησε στο Χάνι της Γραβιάς (1821) , στο Καρπενήσι (1822) και στη Βόνιτσα ( 1828).
Σπύρου Ν. Γεώργιος : Ήταν Ιερομόναχος στην Κοίμηση Θεοτόκου , Ιερέας στην Πλαγιά ,
Στρατιωτικός ιερέας το 1821 του Γεωργίου Τσόγκα και το 1828 ξανά στρατιωτικός Ιερέας στο Στρατηγείο του Ρίχαρντ Τσώρτς στη Βόνιτσα .
Σφυρής Δράκος : Ήταν το 1824 Ταξιαρχικός αξιωματικός των Κατσικογιανναίων. Πολέμησε στην Τατάρνα , στο Χάνι της Γραβιάς , στην Άρτα ( 13 Νοεμ. 1821). Το 1825 προτάθηκε για υποχιλίαρχος από τον Οδυσσέα Ανδρούτσο .
Τσαούσης Γιάννης : (1781-1825) . Ήταν Χιλίαρχος το 1823 . Πληρεξούσιος στη Συνέλευση της Δυτ. Χέρσου Ελλάδος στο Βραχώρι ( 4 Νοεμ. 1821). Ανδραγάθησε στη μάχη του Αετού. Σκοτώθηκε στο Μεσολόγγι (1826)
Τσαούσης Χρήστος : Ήταν Χιλίαρχος το 1824 . Εκατόνταρχος το 1828 του Γαρδικιώτη Γρίβα . Συμμετείχε στην εξέγερση των Ακαρνάνων αξιωματικών κατά του Όθωνα και καθαιρέθηκε από τις τάξεις του στρατού. Αποκαταστάθηκε βαθμολογικά μετά τις 3 Σεπτεμβρίου 1843 με τον βαθμό του ταγματάρχη στη βασιλική Φάλαγγα
Κώστας Καπογιωργάκης (1794 -1854)
Ο Κώστας Καπογιωργάκης γεννήθηκε και πέθανε στην Πλαγιά Βονίτσης και ήταν από τους πιο αγνούς, τίμιους, απροσκύνητους και ασυμβίβαστους αξιωματικούς της Ακαρνανίας, γεννηθείς το 1793 στην Πλαγιά της Βόνιτσας Ήταν πρωτοπαλίκαρο του Οδυσσέα Ανδρούτσου, τον οποίο ακολούθησε μαζί με τους επίσης Ξηρομερίτες αδελφούς Μήνιο , Σπύρο και Στάθη Κατσικογιάννη από τη Ζαβέρδα (Πάλαιρος) και τους Δήμο και Γιάννη Λαχήστρο (Τρύφος) κλπ Ξηρομερίτες .
Ας παρακολουθήσουμε , τώρα , βήμα – βήμα την στρατιωτική πορεία κατά την Παλιγγενεσία (1821-1829), αλλά και μετέπειτα, του ήρωα Κώστα Καπογιωργάκη , τον οποίον και τιμάει εξαιρετικώς , ο Δήμος Ακτίου- Βονίτσης, με στήσιμο του αδριάντα του στην πλατεία του χωριού του, Πλαγιά.
1821
Έλαβε μέρος σε όλες τις διεξαχθείσες μάχες στη Δυτική και Ανατολική Ελλάδα και στον Εμφύλιο στην Πελοπόννησο (1824-1825). Μαζί του πάντα ευρίσκονταν και ο αδελφός του Χρήστος .
Αρχές της επανάστασης του ΄21 ακολούθησε, μαζί με τους Κατσικογιανναίους ( Μίνιο, Σπύρο και Στάθη ) τον Οδυσσέα Ανδρούτσο και ως πρωτοπαλίκαρό του έλαβε μέρος στις μάχες: της Τατάρνας (22 Μαρτίου 1821), στο Χάνι της Γραβιάς ( 8 Μαΐου 1821, όπου σήμερα στο χώρο του μνημείου στη Γραβιά και σε αναρτημένη στήλη με τα ονόματα των συμμετασχόντων στη μάχη αυτή , αναφέρονται και τα ονόματα των αδελφών Κώστα και Χρήστου Καπογιωργάκη καθώς και των Στάθη και Μίνιου Κατσικογιάννη ). Πολέμησε επίσης στον Αετό Υπάτης ( μέσα Μαΐου 1821) , στα Καγκέλια Καρπενησίου (16 Ιουνίου 1821) στην οποία μάχη στα Καγκέλια σκοτώνεται & ο Ζαβερδιανός οπλαρχηγός Σπύρος Κατσικογιάννης.
Επισημαίνεται ότι η επανάσταση στο Ξηρόμερο κηρύχτηκε στις 25 Μαΐου 1821 και ο Καπογιωργάκης πολεμούσε υπό τον Οδυσσέα Ανδρούτσο από τον Μάρτιο του 1821 !!!
Επιστρέφει ο Κώστας Καπογιωργάκης πίσω στη Δυτική Ελλάδα μαζί με τους Κατσικογιανναίους , πλήν του Μίνιου ο οποίος παρέμεινε κοντά στον Οδυσσέα Ανδρούτσο ως 500 ρχος αξιωματικός του και παίρνει μέρος , με τους Κατσικογιανναίους , στις μάχες : στο Κατάκωλο Βονίτσης ( 9 Σεπτ. 1821) στην οποία σκοτώνεται ο οπλαρχηγός Νικόλαος Μπουρδάρας ( Πλαγιά Βονίτσης) , στο
Μοναστηράκι Βονίτσης , καθώς και στην απελευθέρωση της Άρτας η οποία έγινε από τον στρατηγό Γεώργιο Βαρνακιώτη στις 13 Νοεμβρίου 1821 .
Έκτοτε μένει στη Δυτ. Ελλάδα , συμμετέχοντας άλλοτε υπό τον Γεώργιο Τσόγκα και άλλοτε υπό τον Θεόδωρο Γρίβα .
1822
Τον Μάρτιο του 1822 ονομάστηκε Εκατόνταρχος από τη Γερουσία της Δυτικής Χέρσου Ελλάδος. Λαμβάνει μέρος υπό τον Θεόδωρο Γρίβα στις ακόλουθες διεξαχθείσες ιστορικές μάχες : Κομπότι Άρτας (3 Ιουλ. 1822) , Πέτα Άρτας ( 4 Ιουλ. 1822) , Αετός Ξηρομέρου ( 9 Αυγ. 1822), Μοναστηράκι Βονίτσης ( 20 Ιουλ. 1822) , Λουτράκι Κατούνας ( 22 Αυγ. 1822 ) , Πέρσεβο-Κομποτή Ξηρομέρου ( 23 Αυγ. 1822) και στην Α΄ πολιορκία του Μεσολογγίου ( Δεκ. 1822) .
1823
Συμμετέχει στη Συνέλευση στα Κερασοβίτικα Πηγάδια ( Μακρυνεία) { 7 Ιουλ. 1823} υπό την προεδρία του Γεωργίου Τσόγκα και παίρνει μέρος υπό τον Τσόγκα στη μάχη της Κατοχής Ξηρομέρου (8 Ιαν.1823), στη Σκουληκαριά Τζουμέρκων (3 Ιουλ.1823) και στο Αιτωλικό (1823) .
1824 -1825
Στις 24 Ιουνίου 1824 εντέλλεται από τον Αλεξανδρο Μαυροκορδάτο να ακολουθήσει με τους 30 υπ΄ αυτόν άνδρες του τον Ξηρομερίτη στρατηγό Δήμο Τσέλιο στα Κράβαρα της Ναυπακτίας και παίρνει μέρος στις διεξαχθείσες μάχες Καλαβρούζας, Παπαδιάς , Ναυπάκτου τον Νοεμβριο του 1824.
Στις 11 Αυγούστου 1824 ονομάστηκε Χιλίαρχος !!! { ΑΕΠ, τ. Β, σελ.388 & 455}.
Η προαγωγή του Κώστα Καπογιωργάκη στο βαθμό του Χιλίαρχου στις 16 Αυγ. 1824 { πολ. φ.25}
Τέλος του 1824 μέσα του 1825 βρίσκεται στην Πελοπόννησο υπό τον Γεώργιο Καραΐσκάκη και συμμετέχει στις εκεί διεξαχθείσες εμφύλιες συρράξεις , όπως στις μάχες : Κερπενής ( 12 Δεκ. 1824 ), Νεόκαστρου ( 5 Μαρτ. 1825), Σχοινόλακα (15 Μαρτ. 1825) , Κρεμμύδι ( 7 Απρ. 1825 ) , Μεθώνη – Κορώνη ( 30 Απρ. 1825). Η γνωριμία του με τον Καραΐσκάκη στην Πελοπόννησο , αναντίρρητα υπήρξε σταθμός στρατιωτικής εξέλιξης στην καριέρα του .
Τον Μάρτιο του 1825 προτάθηκε από τον Κωλέττη στον βαθμό του Αντιστράτηγου.
Μέσα Ιουνίου του 1825 ο Καραϊσκάκης και οι υπ΄ αυτόν αξιωματικοί και στρατιώτες επιστρέφουν στη Ρούμελη και δη ο Καραϊσκάκης έρχεται με εντολή της κυβέρνησης και στρατοπεδεύει στον Προφήτη Ηλία στο Δραγαμέστο (Αστακός) Ξηρομέρου από τον Αύγουστο ως τον Δεκέμβριο του 1825.
Στο διάστημα αυτό ο Καπογιωργάκης παίρνει μέρος στις μάχες : του Καρβασαρά (5 Αυγούστου 1825), στη μάχη στην Κατούνα ( 26 Αυγ. 1825) , του Μαχαλά ( 28 Αυγ. 1825 ), στη Ρίγανη Ξηρομέρου ( 30 Οκτ. 1825) και στο Ρίβιο (1 Νοεμ. 1825) όπου σαυτή τη μάχη πληγώθηκε μας αναφέρουν τα Ελληνικά Χρονικά / φ.89 /1825.
Αρχές Δεκεμβρίου 1825 ο Καραϊσκάκης φεύγει από το Δραγαμέστο και με εντολή της Διοίκησης εγκαθίσταται στη Δερβέκιστα ( Ανάληψη Τριχωνίδας) και ο Κώστας Καπογιωργάκης μπαίνει με εντολή της Διοίκησης στο Μεσολόγγι με 112 υπ΄ αυτόν άνδρες . {ΓΑΚ. πολ. φ. 194 }
Ο Καπογιωργάκης με 130 άνδρες υπό τον Καραϊσκάκη στο στρατόπεδο του Ξηρομέρου το 1825 { πολ.φ.152}
1826
Πολέμησε στο Μεσολόγγι και διασωθείς της Εξόδου του Μεσολογγίου (10 Απρ. 1826), συναντιέται ξανά με τον Καραΐσκάκη στα Κράβαρα της Ναυπακτίας { ΓΑΚ. Εκτελ. φ.178 } . Από τα Κράβαρα φθάνει με τον Καραΐσκάκη και άλλους αξιωματικούς στο Ναύπλιο μέσα Μαΐου 1826. Εκεί μαζί και με άλλους Ρουμελιώτες αξιωματικούς υπογράφει το πρακτικό ίδρυσης της Αδελφότητας των Ρουμελιωτών . Στο Ναύπλιο φέρεται να είναι επικεφαλής 152 ανδρών σύμφωνα με τον επιθεωρηθέντα στρατολογικό του κατάλογο (ΓΑΚ. πολ. φ. 194) και του χρεώθηκε από την Οικονομική Διοικητική Επιτροπή , ότι του αναλογούσαν ως έχειν λαμβάνειν 62.465 γρόσια , χρήματα που είχε δώσει για να συντηρείται το στρατιωτικό του Σώμα.
Τέλος του 1826 ακολουθεί ξανά τον Καραΐσκάκη στην εκστρατεία του στην ανατολική Ελλάδα και λαμβάνει μέρος στις μάχες της : Δόμβραινας (12 Νοεμ. 1826) στην οποία ως γνωστόν σκοτώνεται ο στρατηγός Γιαννάκης Σουλτάνης (Μοναστηράκι ), στο Ζεμενό (20 Νεομ. 1826 ) , στην Αράχωβα (24 Νοεμβ. 1826) στην οποία και διακρίθηκε πολεμώντας υπό τον στρατηγό Γαρδικιώτη Γρίβα , καθώς και στο Δίστομο (31 Ιαν. 1827) .
1827
Ο Καραϊσκάκης μετά την Αράχωβα βαδίζει προς την Αττική. Τον ακολουθεί κι εδώ ο Κώστας Καπογιωργάκης και παίρνει μέρος στις μάχες : Ελευσίνας (28 Φεβ. 1827) , Κερατσινίου (4 Μαρτ. 1827), Αθήνας ( 18 Μαρτ. 1827), Δαφνί ( 4 Ασπρ.1827), Πειραιά – Αγ. Σπυρίδωνα ( 14 Απρ. 1827) , Φάληρο (23 Απρ. 1827) , όπου και σκοτώνεται ο αρχηγός του Γεώργιος Καραϊσκάκης .
Μετά τον θάνατο του Καραΐσκάκη έρχεται και υπηρετεί υπό τον Γαρδικιώτη Γρίβα στο Ναύπλιο και εντάσσεται στην Πολιταρχεία του Θοδωράκη Γρίβα που διοικούσε τότε το Παλαμήδι και την πόλη του Ναυπλίου . Στο Ναύπλιο διετέλεσε πολιτάρχης της πόλεως από το καλοκαίρι του 1827 ως τον Ιανουάριο του 1828 που τον αντικατέστησε ο Νικόλαος Τσέλιος ή Δραγαμαεστινός .
Ο Κώστας Καπογιωργάκης ως Πολιτάρχης Ναυπλίου το 1827-1828 {ΧΕΟΕΒ, κ.73, φ.42}
1828 -1830
Την Άνοιξη του 1828 παραδίνει ο Γρίβας τα κλειδιά του Φρουρίου του Παλαμηδιού στον Καποδίστρια και ο Καπογιωργάκης έρχεται στη Δυτική Ελλάδα υπό τον Χιλίαρχο Γαρδικιώτη Γρίβα , φέρνοντας μαζί του 70-80 υπ΄ αυτόν άνδρες και τον βαθμό του Εκατόνταρχου (λοχαγός) αξιωματικού (3ος τη τάξει στην ιεραρχία βαθμός). Υπηρετεί αυτή την περίοδο στο Ταξιαρχικό Σώμα στη Βόνιτσα. Στη Δυτική Ελλάδα πολέμησε υπό τον Γαρδικιώτη Γρίβα στις μάχες , στη Παπαδάτου – Μαχαλάς (1 Φεβρ. 1828), στη Βόνιτσα (15 Δεκ.1828) , στο Μακρυνόρος (13 Μαρτ.1829) και στο Μεσολόγγι (2-3 Μαΐου 1829) .
1832
Το 1832 ονομάστηκε Πεντακοσίαρχος ( 2ος τη τάξει βαθμός ) από τον Αρχηγό των στρατευμάτων της Δυτ. Ελλάδος Βικέντιο Πίζα (18 Μαρτ. 1832) .
1835
Το 1835 επί Όθωνα ονομάστηκε υπολοχαγός στη βασιλική Φάλαγγα , όταν οι προηγούμενοι βαθμοί ήταν Συνταγματάρχης , Αντισυνταγματάρχης , Ταγματάρχης , Λοχαγός . Πλήρης υποβιβασμός .
1836
Ο υποβιβασμός του είχε σαν αποτέλεσμα να συμμετάσχει , μαζί και με άλλους αδικηθέντες βαθμολογικά αξιωματικούς , στην εξέγερση των Ακαρνάνων Αξ/κών κατά του Όθωνα ( 2 Φεβρ. 1836). Η επανάσταση – εξέγερση αυτή στην Ακαρνανία, ως γνωστόν πνίγηκε στο αίμα και οι συμμετέχοντες σαυτή αξιωματικοί, καθαιρέθηκαν από τις τάξεις του στρατού. { ΦΕΚ. 26/1836 }.
Αποτέλεσμα αυτής της κατάστασης υπήρξε, πολλοί στρατιωτικοί που εξέπεσαν του αξιώματός των , λόγω συμμετοχής τους στην εξέγερση – στάση κατά του Όθωνα , ως καθαιρεθέντες , να λιμοκτονούν και να περιφέρονται ένθεν και ένθεν, γενόμενοι επαίτες για μια μπουκιά ψωμί για να θρέψουν τις οικογένειές τους και άλλοι, που βρίσκονταν κοντά στα σύνορα με την Άρτα ( περιοχή Βάλτου) , να φύγουν στο Τούρκικο και να προσκυνήσουν και συνεργαστούν με τις Τουρκικές αρχές , όπως π. χ ο Σωτήρης Στράτος , αλλά και άλλοι για να επιβιώσουν στρέφονται στις ληστείες.
Κάτω από αυτές τις συνθήκες ο Καπογιωργάκης προσέφυγε προς τον Όθωνα πολλές φορές , από τον οποίο και ζητούσε επανειλημμένως χάρη και επανένταξη του στη βασιλική Φάλαγγα ως αξιωματικός αυτής. Του δόθηκε χάρη στις 1 Ιουνίου 1840 , δίχως όμως να του δοθεί και βαθμολογική αποκατάσταση και επανένταξη στις τάξεις του στρατού.
1843
Αποκαθίσταται ο Καπογιωργάκης , βαθμολογικά και μισθολογικά , μετά την επανάσταση της 3ης Σεπτεμβρίου του 1843 , ήτοι στις 5 Νοεμβρίου 1843 , με τον βαθμό του Ταγματάρχη στη βασιλική Φάλαγγα , αφού είχε μείνει οχτώ ολόκληρα χρόνια εκτός των τάξεων του Στρατού !!!
Διετέλεσε παράλληλα και Δημοτικός Σύμβουλος του Δήμου Ανακτορίων ( 1837-1845 ) καθώς και Επαρχιακός Σύμβουλος Ξηρομέρου. Πέθανε από ανίατη ασθένεια (χολέρα) το 1854 που θέριζε ,τότε , κυριολεκτικά ολόκληρη τη χώρα .
ο Κώστας Καπογιωργάκης 15ος σε κατάλογο διαγραφέντων αξιωματικών
στις 16 Μαΐου 1836 από Τη βασιλική Φάλαγγα { ΓΑΚ . υπ. στρατ. Μ/Κ. φ.23 }
Στις 17 Ιουνίου 1865 η γυναίκα του Αγγέλω και τα παιδιά του : Αθανάσιος , Ιωάννης , Γεώργιος , Νικόλαος , Καλλιρρόη , Ακρίβω , αμφότεροι κάτοικοι Πλαγιάς Βονίτσης και εν ζωή , ζητούσαν οικονομική ενίσχυση προς βιοπορισμό για τους αγώνες του πατέρα τους , καθώς και τα 62.500 γρόσια που αφιέρωσε στον αγώνα ο πατέρας τους Κώστας Καπογιωργάκης και είχε λαμβάνειν από το κράτος.
Η Επιτροπή στρατιωτικών εκδουλεύσεων του 1865, η οποία είχε συσταθεί για την αποκατάσταση των αδικούμενων αξιωματικών και στρατιωτών που συμμετείχαν στον Αγώνα , χαρακτήρισε , δυστυχώς , τον Κώστα Καπογιωργάκη ως Αξιωματικό Ε΄ Τάξεως ( λοχαγό) με Α.Μ 876 και την ένδειξη στον φάκελό του ,να γράφεται, ότι του οφείλονται 672 Φοίνικες ( νόμισμα του Καποδίστρια ) και 65.378 γρόσια ( τουρκικό νόμισμα συναλλαγής εκείνα τα χρόνια ).
Η προτομή του Κώστα Καπογιωργάκη στο χωριό Πλαγιά της Βόνιτσας
της οποίας τα αποκαλυπτήρια έγιναν στις 16 Ιουλίου 2021
Η Πατρίδα , και κατ΄ επέκταση ο Δήμος ΑΚΤΙΟΥ ΒΟΝΙΤΣΑΣ, έστω και μετά από 200 χρόνια και εν όψει των εορτασμών των 200 χρόνων από την Επανάσταση του 1821, τίμησε με προτομή , τον Κώστα Καπογιωργάκη, στην πλατεία του χωριού του στις 16 Ιουλίου 1821, μία προσωπικότητα απ΄ τις ηρωικότερες και αγνότερες σε προσφορά στον αγώνα του 1821, του οποίου κατιόντες απόγονοι του βρίσκονται σήμερα στο χωριό Πλαγιά του Δήμου Ακτίου – Βόνιτσας και οι οποίοι θα πρέπει να αισθάνονται υπερήφανοι , όπως το ίδιο νιώθουμε και μείς ως συμπατριώτες του.
Αυτός ήταν με λίγα λόγια ο ήρωας της Παλιγγενεσίας που κατάγονταν από την Πλαγιά Βονίτσης , για τον οποίον οι Πλαγιώτες , οι Βονιτσάνοι και οι Ξηρομερίτες θα πρέπει να είμαστε πολύ υπερήφανοι για τους αγώνες & την προσφορά του στην εθνική Παλιγγενεσία 1821- 1829 ».
Νίκος Θεοδ. Μήτσης
Αρχοντοχώρι ( Ζάβιτσα) Ξηρομέρου
Καθ’ όλη την διάρκεια της εκδήλωσης τηρήθηκαν όλοι οι υγειονομικοί κανόνες ασφαλείας για την προφύλαξη από τον covid 19.
Α.Κ.Κ.
Ομιλητές :
21:00 Δημήτριος Τσερές (Φιλόλογος – Συγγραφέας)
Θέμα: «Χερσόνησος Πλαγιάς .Ψηφίδες από τα χρόνια της Τουρκοκρατίας»
21:30 Νικόλαος Μήτσης ( Συγγραφέας – Ιστορικός ερευνητής)
Θέμα:
– « Πλαγιώτες και Περατιανοί οπλαρχηγοί και αγωνιστές του 1821»
– «Η δράση του Πλαγιώτη, Αντιστράτηγου Κώστα Καπογιωργάκη στον Επαναστατικό Αγώνα του 1821»
Επισημαίνεται ότι θα τηρηθούν όλοι οι υγειονομικοί κανόνες ασφαλείας για την προφύλαξη από τον covid 19.
Οπλαρχηγοί του 1821 από Περατιά , Πλαγιά Βονίτσης
&
ο Κώστας Καπογιωργάκης
Ως γνωστόν της επανάστασης του 1821, προηγήθηκε ο κλεφταρματολισμός και σε αυτή εδώ την περιοχή , λόγω γειτνιάσεως με την Λευκάδα και τον Κάλαμο , επέδειξε ικανοποιητική άνθηση και στα βουνά της επαρχίας Βονίτσης και Ξηρομέρου ακουγόταν συνέχεια η κλαγγή των όπλων. Οι Ξηρομερίτες και οι Βονιτσάνοι δεν έβλεπαν την ώρα και τη στιγμή να επαναστατήσουν και να ριχτούν κατά των Τούρκων, που ως γνωστόν για πολλά χρόνια τους καταδυνάστευαν μαζί με τους υπόλοιπους Έλληνες .
Και όταν η Φιλική Εταιρεία ετοίμασε τα πάντα και η οργή ξέσπασε και άρχισε η αναμέτρηση της απελευθέρωσης , κανένα μα κανένα χωριό της επαρχίας Βονίτσης και Ξηρομέρου δεν υστέρησε στον υπέρ της ανεξαρτησίας αγώνα και με επώνυμους και ανώνυμους αγωνιστές έδωσαν το παρόν στο εθνικό προσκλητήριο και βοήθησαν , όσο μπόρεσαν , με έμψυχο υλικό και συνέβαλαν στο ξεσκλάβωμα του Ξηρομέρου , όπου και τελικά στα 1832 με τη Συνθήκη
της Κων/λης και του Λονδίνου, η Ακαρνανία ενσωματώνεται πλέον στο νεοιδρυθέν Ελληνικό Κράτος.
Απ΄ τα χωριά της επαρχίας Βονίτσης και Ξηρομέρου που συμμετείχαν ενεργά στην εθνεγερσία , σήμερα θα περιοριστούμε και θα αναφερθούμε για τα χωριά , Περαστιά και Πλαγιά του Δήμου Ακτίου- Βονίτσης και ιδιαίτερα για τον αντιστράτηγο Κώστα Καπογιωργάκη που ήταν γνήσιο τέκνο του χωριού, Πλαγιά , Βονίτσης και για τον οποίο η δημοτική αρχή , τοποθετεί , σήμερα, ως ελάχιστο φόρο τιμής , την προτομή του , τιμώντας έτσι την προσφορά του ήρωα στα χρόνια της Παλιγγενεσίας .
Από την Περατιά επώνυμοι Οπλαρχηγοί που συμμετείχαν στους αγώνες της εθνεγερσίας του ΄21, ήταν :
Πάνω απ΄ όλα οι Γριβαίοι { Θεόδωρος , Γαρδικιώτης , Σταύρος, Φλώρος , Χρήστος και ο 1000 ρχος Γεώργιος ή Σβίγκος που σκοτώθηκε στο Μεσολόγγι 10 Απρ. 1826.
Μπίσαλας Πάνος . Μπουλουξής , σκοτώθηκε στο Μεσολόγγι (10-4-1826).
Τσίκρικος Ευστάθιος. Μπουλουξής και σωματάρχης στον Σαρακατσάνο στην καταγωγή , Γεώργιο Πεσλή .
Από δε την Πλαγιά , επώνυμοι Οπλαρχηγοί ήταν, οι :
Βλάχος ή Σπανός Κώστας. Μπουλουξής
Δημόκας ή Λύρης Χρήστος , Μπουλουξής
Δημόκας ή Λύρης Σπύρος , Μπουλουξής, σκοτώθηκε στο Μεσολόγγι (1826)
Δόνος Γιάννης ή Ζαλογγίτης , 100ρχος (1 Οκτ. 1824) , υπολοχαγός Β. Φ (1836)
Δόνος Χρήστος ή Ζαλογγίτης, σκοτώθηκε στη μάχη του Ντολμά ( 28-Φεβρ. 1826)
Δόνος Κώστας . Πενήνταρχος (1824)
Δόνος Δήμος ή Καμαρωμένος. Ηταν 100ρχος το 1825 , προήχθη σε Ταξιαρχικός (8 Μαρτ.1826) και σκοτώθηκε στο Μεσολόγγι (10 Απρ. 1826) .
Κατσαρός Ευστάθιος . Αντιστράτηγος. Έλκε την καταγωγή από την Λευκάδα , αλλά εγκαταστάθηκε στην Πλαγιά . Ανδραγάθησε στην μάχη του Αετού . Χιλίαρχος ( 1823). Ευνοούμενος πολιτικά του Μαυροκορδάτου , διατελέσας δε και στρατοδίκης στη δίκη του Καραϊσκάκη στο Αιτωλικό ( 30 Μαρτ. 1824 ). Το 1825 προτάθηκε για αντιστράτηγος. Αιχμαλωτίσθηκε στην Σφακτηρία (Εμφύλιος στην Πελοπόννησο) και πέθανε στην Αίγυπτο.
Κατσαρός Παναγιώτης , αδελφός με τον Ευστάθιο. Χιλίαρχος (1825) . Στη μάχη στο Κρεμμύδι έλαβε 8 πληγές και του κόψανε στη μάχη το αυτί , οι Αιγύπτιοι του Ιμπραήμ.Το 1828 ήταν 100 ρχος στο Ταξιαρχικό Σώμα στη Βόνιτσα . Το 1835 υπολοχαγός στη Β.Φ . Το 1836 έλαβε μέρος στην εξέγερση των Ακαρνάνων Αξ/κών κατά του Όθωνα και καθαιρέθηκε από το στρατό. Το 1843 αποκαταστάθηκε βαθμολογικά με τον βαθμό του Ταγματάρχη στη Β.Φ
Κοκόρης Αποστόλης : 25 ρχος (1828) στη 1000 ρχία του Στάθη Κατσικογιάννη , 100 ρχος (1832) , ανθυπολοχαγός στη Β.Φ. (1844), Δημοτικός Σύμβουλος Δ. Ανακτορίων ( 1842- 1845 ).
Λεπενιώτης ή Λεπενιωτάκης Κώστας (1785-1826). Σαρακατσάνος στην καταγωγή και από τη φάρα των Κατζαντωναίων . Το 1811 ανέλαβε ως Κολτζής των Κατζαντωναίων στην Πλαγιά για τον έλεγχο του διαμετακομιστικού εμπορίου στο στενό Λευκάδας – Ακαρνανίας και έκτοτε διέμεινε μόνιμα στην Πλαγιά . Υπηρετεί το 1819 στην αυλή του Αλή Πασά με τους Καραϊσκάκη , Βαρνακιώτη , Τσόγκα Γριβογιώργο και Τσέλιο. Το 1821 πολέμησε στην Πλαγιά, στον Τεκέ και στη Βόνιτσα. Ηταν Χιλίαρχος το 1824 (6 Μαΐου 1824) και Αντιστράτηγος ( 26 Φεβρ. 1826). Σκοτώθηκε στο Μεσολόγγι (1826), αφήνοντας 2 παιδιά , τον Βασίλη (1806), και την κοιλάρφανη κόρη του , Κωνσταντούλα (1826) που το 1865 ήταν κάτοικοι στη Λαμία.
Μπουρδάρας Νικόλαος : (1780-1821). Κολτζής του Κατσαντώνη στην Βόνιτσα . Αρχαίος αρματωλός και σύντροφος του Κατσαντώνη .Υπηρετεί και αυτός το 1819 στην αυλή του Αλή Πασά με τους Καραΐσκάκη , Τσόγκα, Βαρνακιώτη και Τσέλιο. Σκοτώθηκε στις 9 Σεπτεμβρίου 1821στο Κατάκωλο Βονίτσης .
Πανούτσος Πλαγιώτης ( 1797-1872 ). 100 ρχος (1823), Ταξιαρχικός (10-3-1825).
Πανταζής Θωμάς : 100 ρχος (1825) , υπολοχαγός Β.Φ (1836)
Πανταζής Κώστας ή Λάπας : 100 ρχος (1826) και το 1828 επί Ρίχαρντ Τσώρτσ
Πανταζής Χρήστος : υποχιλίαρχος ( 1826) , ανθυπολοχαγός Β.Φ ( 1843)
Πλαγιώτης Πέτρος : σημαιοφόρος 100 ρχος αξιωματικός του Γαρδικιώτη Γρίβα
Πλαγιώτης ή Παξινός Στάθης : (1801- 1875 ) . 100 ρχος (1826)
Παξινός Γιάννης. Εκατόνταρχος (1826) . Πολέμησε στο Χάνι της Γραβιάς (1821) , στο Καρπενήσι (1822) και στη Βόνιτσα ( 1828)
Σπύρου Ν. Γεώργιος : Ιερομόναχος στην Κοίμηση Θεοτόκο , Ιερέας στην Πλαγιά ,
Στρατιωτικός ιερέας το 1821 του Γεωργίου Τσόγκα και το 1828 ξανά στρατιωτικός Ιερέας στο Στρατηγείο του Ρίχαρντ Τσώρτσ.
Σφυρής Δράκος : Ταξιαρχικός (1824). αξιωματικός των Κατσικογιανναίων. Πολέμησε στην Τατάρνα, Χάνι της Γραβιάς , Άρτα ( 13 Νοεμ. 1821). Το 1825 προτάθηκε για υποχιλίαρχος από τον Οδυσσέα Ανδρούτσο .
Τσαούσης Γιάννης : (1781-1825) . Ήταν Χιλίαρχος το 1823 ( 9-6-1823) . Πληρεξούσιος στη Συνέλευση της Δυτ. Χέρσου Ελλάδος στο Βραχώρι ( 4 Νοεμ. 1821). Ανδραγάθησε στη μάχη του Αετού. Σκοτώθηκε στο Μεσολόγγι (1826) .
Τσαούσης Χρήστος : Χιλίαρχος ( 4-7-1824) . Εκατόνταρχος το 1828 του Γαρδικιώτη Γρίβα . Συμμετείχε στην εξέγερση των Ακαρνάνων αξιωματικών κατά του Όθωνα και καθαιρέθηκε από τις τάξεις του στρατού. Αποκαταστάθηκε βαθμολογικά μετα τις 3 Σεπτεμβρίου 1843 με τον βαθμό του ταγματάρχη στη Β.Φ
Κώστας Καπογιωργάκης (1794 -1854)
Γεννήθηκε και πέθανε στην Πλαγιά Βονίτσης
Από τους πιο αγνούς, τίμιους, απροσκύνητους και ασυμβίβαστους αξιωματικούς της Ακαρνανίας, γεννηθείς το 1793 στην Πλαγιά της Βονίτσης.
Ήταν πρωτοπαλίκαρο του Οδυσσέα Ανδρούτσου, μαζί με τους επίσης Ξηρομερίτες αδελφούς Μήνιο και Στάθη Κατσικογιάννη από τη Ζαβέρδα (Πάλαιρος) και τους Δήμο και Γιάννη Λαχήστρο (Τρύφος) έλαβε μέρος στη μάχη στην Τατάρνα ( 22 Μαρτίου 1821) , στο Χάνι της Γραβιάς στις 8 Μαΐου 1821, στον Αετό Υπάτης ( μέσα Μαΐου 1821) , στα Καγκέλια Καρπενησίου (16 Ιουνίου 1821) στην οποία μάχη στα Καγκέλια σκοτώνεται & ο οπλαρχηγός Σπύρος Κατσικογιάννης , καθώς επίσης και στο Μεσολόγγι ως χιλίαρχος το 1825-1826 (Α.Ε.Π. τ. Β’, σ. 455).
Ανδραγάθησε υπό τον Καραϊσκάκη στο Ρίβιο (1 Νοεμβρίου 1825), καθώς και στην Αράχωβα (1826), στο Δίστομο (1827) και στην Αττική(1827).
Μετά τον θάνατο του Καραϊσκάκη υπηρετεί υπό τον Θεόδωρο Γρίβα στο Παλαμήδι στο Ναύπλιο .
Το 1828-29 ως αξιωματικός του Γαρδικιώτη Γρίβα ανδραγάθησε και στη μάχη της Βόνιτσας (15 Δεκ. 1828).
Διέθεσε στον αγώνα πολλά χρήματα, διατηρώντας δικό του σώμα με 112 και πλέον στρατιώτες (Γ.Α.Κ: Γεν. Φρον. φ.10).
Στο δε Ναύπλιο στις 3 Ιουνίου 1826 που διατελούσε ως Πολιτάρχης της πόλεως, το σώμα του αποτελούνταν από 158 συνολικά διαλεχτούς Ξηρομερίτες στρατιώτες (Γ.Α.Κ: Υπ. Πολ. φάκ. 194).
Το 1824 ονομάστηκε χιλίαρχος (Πολ. φ. 25), το 1826 αντιστράτηγος, το δε 1830 ήταν εκατόνταρχος στο Ταξιαρχικό Σώμα στη Βόνιτσα ( Γραμ. Στρατ. φ. 119), το 1830 ήταν Πεντακοσίαρχος και το 1836 υπολοχαγός της βασιλικής Φάλαγγας.
Διεγράφη μαζί με άλλους αξιωματικούς στις 25 Απριλίου 1836 από τις τάξεις του στρατού, ως ανάξιος, λόγω της συμμετοχή του στην εξέγερση των Ακαρνάνων αξιωματικών κατά του Όθωνα (ΦΕΚ 26/10 Ιουνίου 1836). Αποκαταστάθηκε με την επανάσταση της 3ης Σεπτεμβρίου 1843 με τον βαθμό του ταγματάρχη της Βασιλικής Φάλαγγας (ΦΕΚ 14/1845).
Πέθανε το 1854 στη Βόνιτσα από ανίατη ασθένεια.
Η Επιτροπή στρατιωτικών εκδουλεύσεων του 1865, η οποία είχε συσταθεί για την αποκατάσταση των αδικούμενων αξιωματικών και στρατιωτών που συμμετείχαν στον Αγώνα , χαρακτήρισε , δυστυχώς , τον Κώστα Καπογιωργάκη ως Αξιωματικό Ε΄ Τάξεως ( λοχαγό) με Α. Μ 876 και την ένδειξη στον φάκελό του , γράφεται , ότι του οφείλονται 672 Φοίνικες ( νόμισμα του Καποδίστρια) και 65.378 γρόσια .
Ας παρακολουθήσουμε , τώρα , βήμα – βήμα την στρατιωτική πορεία κατά την Παλιγγενεσία (1821-1829), αλλά και μετέπειτα, του ήρωα Κώστα Καπογιωργάκη , τον οποίον και τιμάει εξαιρετικώς , στη σημερινή εκδήλωση , ο Δήμος Ακτίου- Βονίτσης .
1821
Έλαβε μέρος σε όλες τις διεξαχθείσες μάχες στη Δυτική και Ανατολική Ελλάδα και στον Εμφύλιο στην Πελοπόννησο (1824-1825). Μαζί του πάντα ευρίσκονταν και ο αδελφός του Χρήστος .
Αρχές της επανάστασης του ΄21 ακολούθησε, μαζί με τους Κατσικογιανναίους ( Μίνιο, Σπύρο και Στάθη ) τον Οδυσσέα Ανδρούτσο και ως πρωτοπαλίκαρό του έλαβε μέρος στις μάχες: της Τατάρνας (22 Μαρτίου 1821), στο Χάνι της Γραβιάς ( 8 Μαΐου 1821, όπου στο χώρο του μνημείου και σε αναρτημένη στήλη με τα ονόματα των συμμετασχόντων στη μάχη αυτή , αναφέρονται και τα ονόματα των αδελφών Κώστα και Χρήστου Καπογιωργάκη καθώς και των Στάθη και Μίνιου Κατσικογιάννη) . Πολέμησε επίσης στον Αετό Υπάτης ( μέσα Μαΐου 1821) , στα Καγκέλια Καρπενησίου (16 Ιουνίου 1821) στην οποία μάχη στα Καγκέλια σκοτώνεται & ο οπλαρχηγός Σπύρος Κατσικογιάννης.
Επιστρέφει ο Κώστας Καπογιωργάκης πίσω στη Δυτική Ελλάδα μαζί με τους Κατσικογιανναίους , πλήν του Μίνιου ο οποίος παρέμεινε κοντά στον Οδυσσέα Ανδρούτσο ως 500 ρχος αξιωματικός του και παίρνει μέρος , με τους Κατσικογιανναίους , στις μάχες : στο Κατάκωλο Βονίτσης ( 9 Σεπτ. 1821) στην οποία σκοτώνεται ο οπλαρχηγός Νικόλαος Μπουρδάρας ( Πλαγιά Βονίτσης) , στο
Μοναστηράκι Βονίτσης , καθώς και στην απελευθέρωση της Άρτας που έγινε από τον Γεώργιο Βαρνακιώτη στις 13 Νοεμβρίου 1821 .
Έκτοτε μένει στη Δυτ. Ελλάδα , συμμετέχοντας άλλοτε υπό τον Γεώργιο Τσόγκα και άλλοτε υπό τον Θεόδωρο Γρίβα .
1822
Τον Μάρτιο του 1822 ονομάστηκε Εκατόνταρχος από τη Γερουσία της Δυτ. Χέρσου Ελλάδος. Λαμβάνει μέρος υπό τον Θεόδωρο Γρίβα στις ακόλουθες διεξαχθείσες ιστορικές μάχες : Κομπότι Άρτας (3 Ιουλ. 1822) , Πέτα Άρτας ( 4 Ιουλ. 1822) , Αετός Ξηρομέρου ( 9 Αυγ. 1822), Μοναστηράκι Βονίτσης ( 20 Ιουλ. 1822) , Λουτράκι Κατούνας ( 22 Αυγ. 1822 ) , Πέρσεβο-Κομποτή Ξηρομέροτυ ( 23 Αυγ. 1822) και στην Α΄ πολιορκία του Μεσολογγίου ( Δεκ. 1822) .
1823
Συμμετέχει στη Συνέλευση στα Κερασοβίτικα Πηγάδια ( Μακρυνεία) {7 Ιουλ. 1823} υπό την προεδρία του Γεωργίου Τσόγκα και παίρνει μέρος ΥΠΌ ΤΟΝ Τσόγκα στη μάχη της Κατοχής Ξηρομέρου ( 8 Ιαν. 1823) , στη Σκουληκαριά Τζουμέρκων ( 3 Ιουλ. 1823) και στο Αιτωλικό ( 6 Οκτ. 1823 )
1824 -1825
Στις 24 Ιουν. 1824 εντέλλεται από τον Αλεξ. Μαυροκορδάτο να ακολουθήσει με τους 30 υπ΄ αυτόν άνδρες του τον στρατηγό Δήμο Τσέλιο στα Κράβαρα της Ναυπακτίας και παίρνει μέρος στις διεξαχθείσες μάχες στα Κράβαρα ( Καλαβρούζας, Παπαδιάς , Ναυπάκτου ( Νοεμ. 1824) κλπ
Στις 11 Αυγούστου 1824 ονομάστηκε Χιλίαρχος !!! {ΑΕΠ, τ.Β, σελ.388 & 455}.
Τέλος του 1824 μέσα του 1825 βρίσκεται στην Πελοπόννησο και συμμετέχει στις εκεί διεξαχθείσες εμφύλιες συρράξεις , υπό τον Γεώργιο Καραϊσκάκη , όπως στις μάχες : Κερπενής ( 12 Δεκ. 1824 ), Νεόκαστρου ( 5 Μαρτ. 1825), Σχοινόλακα (15 Μαρτ. 1825) , Κρεμμύδι ( 7 Απρ. 1825 ) , Μεθώνη – Κορώνη ( 30 Απρ. 1825).
Τον Μάρτιο του 1825 προτάθηκε από τον Κωλέττη στον βαθμό του Αντιστράτηγου
Η γνωριμία του με τον Καραΐσκάκη στην Πελοπόννησο υπήρξε σταθμός στρατιωτικής εξέλιξης στην καριέρα του .
Μέσα Ιουνίου του 1825 ο Καραϊσκάκης και οι υπ΄ αυτόν αξιωματικοί και στρατιώτες επιστρέφουν στη Ρούμελη και δη ο Καραϊσκάκης έρχεται με εντολή της κυβέρνησης και στρατοπεδεύει στον Προφήτη Ηλία στο Δραγαμέστο ( Αστακός ) Ξηρομέρου από τον Αύγουστο ως τον Δεκέμβριο του 1825 .
Στο διάστημα αυτό ο Καπογιωργάκης παίρνει μέρος στις μάχες : του Καρβασαρά (5 Αυγούστου 1825) , στη μάχη στην Κατούνα ( 26 Αυγ. 1825 ) , του Μαχαλά ( 28 Αυγ. 1825 ), στη Ρίγανη Ξηρομέρου ( 30 Οκτ. 1825) και στο Ρίβιο (1 Νοεμ. 1825) όπου σαυτή τη μάχη πληγώθηκε μας αναφέρουν τα Ελληνικά Χρονικά / φ.89/1825.
Αρχές Δεκεμβρίου 1825 ο Καραϊσκάκης φεύγει από το Δραγαμέστο και με εντολή της Διοίκησης εγκαθίσταται στη Δερβέκιστα ( Ανάληψη Τριχωνίδας) και ο Καπογιωργάκης μπαίνει στο Μεσολόγγι με 112 υπ΄ αυτόν άνδρες . { πολ. φ. 194 } .
1826
Διασωθείς της Εξόδου του Μεσολογγίου ( 10 Απρ. 1826) , συναντιέται ξανά με τον Καραΐσκάκη στα Κράβαρα Ναυπακτίας { ΓΑΚ. Εκτελ. φ.178 } .
Απ τα Κράβαρα φθάνει με τον Καραΐσκάκη και άλλους αξιωματικούς στο Ναύπλιο μέσα Μαΐου 1826 . Εκεί μαζί και με άλλους Ρουμελιώτες αξιωματικούς και πολιτικούς υπογράφει το πρακτικό ίδρυσης της Αδελφότητας των Ρουμελιωτών .
Στο Ναύπλιο φέρεται να είναι επικεφαλής 152 ανδρών σύμφωνα με τον επιθεωρηθέντα στρατολογικό του κατάλογο ( πολ. φ. 194 ) και του χρεώθηκε από την Οικονομική Διοικητική Επιτροπή , ότι του αναλογούσαν ως έχειν λαμβάνειν 62.465 γρόσια, χρήματα που είχε δώσει για να συντηρείται το στρατιωτικό του Σώμα.
Τέλος του 1826 ακολουθεί ξανά τον Καραΐσκάκη στην εκστρατεία του στην ανατολική Ελλάδα και λαμβάνει μέρος στις μάχες της : Δόμβραινας ( 12 Νοεμ. 1826) στην οποία σκοτώνεται ο στρατηγός Γιαννάκης Σουλτάνης ( Μοναστηράκι Βονίτσης ) , στο Ζεμενό ( 20 Νεομ. 1826 ) , στην Αράχωβα ( 24 Νοεμβ. 1826) στην οποία και διακρίθηκε πολεμώντας υπό τον στρατηγό Γαρδικιώτη Γρίβα , καθώς και στο Δίστομο ( 31 Ιαν. 1827 ) .
1827
Ο Καραϊσκάκης μετά την Αράχωβα βαδίζει προς την Αττική . Τον ακολουθεί κι εδώ ο Κώστας Καπογιωργάκης και παίρνει μέρος στις μάχες : Ελευσίνας ( 28 Φεβ. 1827) , Κερατσινίου (4 Μαρτ. 1827), Αθήνας ( 18 Μαρτ. 1827), Δαφνί ( 4 Ασπρ. 1827), Πειραιά – Αγ. Σπυρίδωνα ( 14 Απρ. 1827) , Φάληρο ( 23 Απρ. 1827) , όπου και σκοτώνεται ο αρχηγός του Γεώργιος Καραϊσκάκης .
Μετά τον θάνατο του Καραΐσκάκη έρχεται και υπηρετεί υπό τον Γαρδικιώτη Γρίβα στο Ναύπλιο και εντάσσεται στην Πολιταρχεία του Θοδωράκη Γρίβα που διοικούσε τότε το Παλαμήδι και την πόλη του Ναυπλίου . Στο Ναύπλιο διετέλεσε πολιτάρχης της πόλεως από το καλοκαίρι του 1827 ως τον Ιανουάριο του 1828 που τον αντικατέστησε ο Νικόλαος Τσέλιος ή Δραγαμαεστινός .
1828 -1830
Την Άνοιξη του 1828 παραδίνει ο Γρίβας τα κλειδιά του Φρουρίου του Παλαμηδιού στον Καποδίστρια και ο Καπογιωργάκης έρχεται στη Δυτική Ελλάδα υπό τον Χιλίαρχο Γαρδικιώτη Γρίβα , φέρνοντας μαζί του 70-80 υπ΄ αυτόν άνδρες και τον βαθμό του Εκατόνταρχου (λοχαγός) αξιωματικού (3ος τη τάξει στην ιεραρχία βαθμός). Υπηρετεί αυτή την περίοδο στο Ταξιαρχικό Σώμα στη Βόνιτσα.
Στη Δυτ. Ελλάδα πολέμησε στις μάχες, στη Παπαδάτου – Μαχαλάς (1 Φεβρ. 1828), στη Βόνιτσα (15 Δεκ. 1828) , Μακρυνόρος (13 Μαρτ. 1829) και στο Μεσολόγγι (2-3 Μαΐου 1829) .
1832
Το 1832 ονομάστηκε Πεντακοσίαρχος ( 2ος τη τάξει βαθμός ) από τον Αρχηγό των στρατευμάτων της Δυτ. Ελλάδος Βικέντιο Πίζα (18 Μαρτ. 1832) .
1835
Το 1835 επί Όθωνα ονομάστηκε υπολοχαγός στη βασιλική Φάλαγγα . Πλήρης υποβιβασμός .
1836
Ο υποβιβασμός του είχε σαν αποτέλεσμα να συμμετάσχει , μαζί και με άλλους Ακαρνάνες αξιωματικούς , στην εξέγερση των Ακαρνάνων Αξ/κών κατά του Όθωνα ( 2 Φεβρ. 1836 ) . Η επανάσταση – εξέγερση αυτή στην Ακαρνανία , ως γνωστόν πνίγηκε στο αίμα και οι συμμετέχοντες σαυτή αξιωματικοί , καθαιρέθηκαν από τις τάξεις του στρατού. { ΦΕΚ. 26/1836 }.
Αποτέλεσμα αυτής της κατάστασης υπήρξε , πολλοί στρατιωτικοί που εξέπεσαν του αξιώματός των λόγω συμμετοχής τους στην εξέγερση – στάση κατά του Όθωνα να λιμοκτονούν και να περιφέρονται ένθεν και ένθεν, γενόμενοι επαίτες για μια μπουκιά ψωμί για να θρέψουν τις οικογένειές τους και άλλοι κοντά στα σύνορα με την Άρτα ( περιοχή Βάλτου) , να φύγουν στο Τούρκικο και να προσκυνήσουν και συνεργαστούν με τις Τουρκικές αρχές π. χ Σωτήρης Στράτος , Κρικοχωρίτης κλπ και άλλοι να στραφούν στις ληστείες για να επιβιώσουν.
Κάτω από αυτές τις συνθήκες ο Καπογιωργάκης προσέφυγε προς τον Όθωνα πολλές φορές , από τον οποίο και ζητούσε επανειλημμένως χάρη και , επανένταξη του στη βασιλική Φάλαγγα ως αξιωματικός αυτής.
Του δόθηκε χάρη στις 1 Ιουνίου 1840 , δίχως όμως να του δοθεί και βαθμολογική αποκατάσταση και επανένταξη στις τάξεις του στρατού.
1843
Αποκαθίσταται βαθμολογικά και μισθολογικά , μετά την επανάσταση της 3ης Σεπτεμβρίου του 1843 , ήτοι στις 5 Νοεμβρίου 1843 με τον βαθμό του Ταγματάρχη στη βασιλική Φάλαγγα . Δηλαδή έμεινε 8 χρόνια εκτός των τάξεων του Στρατού.
Διετέλεσε παράλληλα και Δημοτικός Σύμβουλος του Δήμου Ανακτορίων ( 1837-1845 ). Πέθανε από ανίατη ασθένεια ( χολέρα) το 1854 που θέριζε , τότε, κυριολεκτικά ολόκληρη τη χώρα .
Στις 17 Ιουνίου 1865 η γυναίκα του Αγγέλω και τα παιδιά του : Αθανάσιος , Ιωάννης , Γεώργιος , Νικόλαος , Καλλιρρόη , Ακρίβω , αμφότεροι κάτοικοι Πλαγιάς Βονίτσης και εν ζωή , ζητούσαν οικονομική ενίσχυση προς βιοπορισμό για τους αγώνες του πατέρα τους , καθώς και τα 62.500 γρόσια που αφιέρωσε στον αγώνα ο πατέρας τους Κώστας Καπογιωργάκης και είχε λαμβάνειν από το Κράτος.
Η Επιτροπή στρατιωτικών εκδουλεύσεων του 1865, η οποία είχε συσταθεί για την αποκατάσταση των αδικούμενων αξιωματικών και στρατιωτών που συμμετείχαν στον Αγώνα , χαρακτήρισε , δυστυχώς , τον Κώστα Καπογιωργάκη ως Αξιωματικό Ε΄ Τάξεως ( λοχαγό) με Α. Μ 876 και την ένδειξη στον φάκελό του , γράφεται , ότι του οφείλονται 672 Φοίνικες ( νόμισμα του Καποδίστρια) και 65.378 γρόσια .
Η Πατρίδα , και κατ΄ επέκταση ο Δήμος ΑΚΤΙΟΥ ΒΟΝΙΤΣΗΣ, έστω και μετά από 200 χρόνια και , εν όψει των εορτασμών των 200 χρόνων από την Επανάσταση του 1821, τιμάει σήμερα 16 Ιουλίου 1821 τον Κώστα Καπογιωργάκη , μία προσωπικότητα απ΄ τις ηρωικότερες και αγνότερες σε προσφορά στον αγώνα του 1821, του οποίου απόγονοι βρίσκονται σήμερα στο χωριό Πλαγιά του Δήμου Ακτίου – Βόνιτσας και οι οποίοι , θα πρέπει να αισθάνονται υπερήφανοι που είναι απόγονοί του, όπως το ίδιο νιώθουμε και μείς, ως συμπατριώτες του.
Αυτός ήταν ο ήρωας της Παλιγγενεσίας που κατάγονταν από την Πλαγιά Βονίτσης , για τον οποίον οι Πλαγιώτες , οι Βονιτσάνοι και οι Ξηρομερίτες θα πρέπει να είμαστε πολύ υπερήφανοι για τους αγώνες & την προσφορά του στην Παλιγγενεσία.
16 Ιουλίου 2021, Πλαγιά Βονίτσης
Σας ευχαριστώ
Νίκος Θεοδ. Μήτσης
